Перевод: с латинского на все языки

со всех языков на латинский

procurrere Ap

  • 1 procurro

    prōcurro, ĕre, cŭcurri (curri), cursum - intr. - [st2]1 [-] s'avancer en courant, courir en avant, s'élancer au pas de course. [st2]2 [-] s'avancer, faire saillie. [st2]3 [-] avancer, progresser; affluer.
    * * *
    prōcurro, ĕre, cŭcurri (curri), cursum - intr. - [st2]1 [-] s'avancer en courant, courir en avant, s'élancer au pas de course. [st2]2 [-] s'avancer, faire saillie. [st2]3 [-] avancer, progresser; affluer.
    * * *
        Procurro, procurris, procurri, procursum, procurrere. Colum. Courir devant, S'avancer de courir.
    \
        Procurrere in publicum. Liu. Sortir hors à haste parmi les rues.
    \
        Vitae spatium pede inoffenso procurrere. Ouid. Vivre toute sa vie sans malencontre et inconvenient.
    \
        Terra procurrit in aequor. Ouid. S'estend jusques à la mer.

    Dictionarium latinogallicum > procurro

  • 2 extra

    extrā (= exterā [sc. parte] v. exter), I) Adv.: 1) außerhalb, (von) außen, äußerlich (Ggstz. intra, intus), oras omnium et litora (expediam), ut intra extraque sunt, Mela: nil intra est oleam, nil extra est in nuce duri, Hor.: cum extra et intus hostem haberent, Caes.: et in corpore et extra esse quaedam bona, Cic.: ea quae extra sunt, Außendinge, Außenwelt, Cic. – Compar., exterius sitae (urbes), Ov. met. 6, 420: eaque (vasa) intrinsecus et exterius crasse picari iubebat, Col. 12, 44, 5. – 2) übtr.: a) extra quam, außer, m. folg. si, Cic. de inv. 1, 56; de rep. 1, 10; ad Att. 6, 1, 15. Liv. 38, 38, 9; 39, 18, 7: u. bl. extra quam, außer wenn, im prätor. Edikt bei Cic. de inv. 2, 59 u. Ulp. dig. 43, 12, 1. § 16. – extra quam qui eorum etc., außer (ausgenommen) diejenigen von ihnen, die usw., Liv. 26, 34, 6. – b) außerdem, überdies, Sen. de ben. 6, 15, 3. Augustin. conf. 3, 8. – II) Praep.: 1) eig.: a) außer, außerhalb, draußen vor usw. (Ggstz. intra), intra extraque munitiones, Caes.: extra portam, Plaut.: extra provinciam, Caes.: extra limen Apuliae, Hor.: nachgestellt, urbem extra, Tac. – b) über... hinaus, extra munitiones egredi, procedere, procurrere, Caes.: extra vallum progredi, Auct. b. Afr.: extra aciem procurrere, Caes. – 2) übtr.: a) außer = ausgenommen, mit Ausnahme (Ausschluß) von usw. (s. Weißenb. Liv. 26, 34, 3), extra unum te, Plaut.: extra unam aniculam, Ter.: extra ducem, Cic.: extra filias, Liv.: extra tumultum Gallicum, Cic. – b) außerhalb, außer, über etw. hinaus, ohne Beziehung auf etw., gegen etw., extra modum, Cic.: extra ordinem, Cic.: extra cotidianam consuetudinem, Caes.: extra coniurationem esse, nicht in die V. verwickelt sein, Cic.: extra quaestionem contentionis esse, außer Fr. sein, Quint. – c) außer = ohne, frei von usw., extra iocum, Cic.: extra periculum esse, Cic. u. Liv.: esse extra culpam, Cic. – / arch. extrād, Corp. inscr. Lat. 1, 106, 16 u. 29.

    lateinisch-deutsches > extra

  • 3 acies

    ăcĭēs, ēī, f.    - Lebaigue P. 16)    - gén. arch. acii Matius d. Gell. 9, 14, 14, et acie Caes. BG. 2, 23, 1; Sall. H. 1, 41. [st1]1 [-] tranchant, pointe d'un objet pointu; pointe de l'épée, fil de l’épée, épée.    - acies securis, Cic.: tranchant de la hache.    - acies gladii, Plaut.: pointe de l'épée.    - acies unguium, Plin.: bout des ongles.    - aciem trahere (excitare): aiguiser.    - aciem hebetare (praestringere): émousser.    - stricta acies, Virg.: épée nue. [st1]2 [-] vivacité du regard, vue; prunelle de l'oeil, oeil; éclat des astres.    - acies (oculorum): la vue.    - aciem oculorum ferre, Caes.: soutenir les regards perçants.    - aciem intendere: porter (diriger) son regard.    - cupit ipsa pupula ad te sibi dirigere aciem, Cat. 63.56: mes prunelles, d'elles-mêmes, désirent diriger vers toi leurs regards.    - acies humana, Sen.: la pénétration des regards humains.    - acies ipsa, quae pupula vocatur, Cic.: l'organe de la vue qu'on appelle pupille.    - acie hebetiore esse, Suet.: avoir la vue faible.    - utramque aciem nasus discernit, Lact.: le nez sépare les deux yeux.    - tanta est animi tenuitas ut fugiat aciem, Cic. Tusc. 1, 22: l’âme est si ténue qu’elle échappe à la vue.    - stellarum acies obtusa videtur, Virg.: l'éclat des étoiles paraît s'affaiblir. [st1]3 [-] pénétration de l'esprit, intelligence; puissance intellectuelle, puissance morale.    - acies (mentis, animi, ingenii) = acumen: pénétration, vivacité, subtilité de l'esprit.    - exacuere ingenii aciem, Cic.: rendre l'esprit plus pénétrant.    - animi acies obtusior, Sen.: esprit sans pénétration.    - acies intentionis: force de l'attention. [st1]4 [-] rang de soldats, ligne de bataille, armée rangée en bataille, flotte rangée en bataille.    - cadere in acie: tomber sur le champ de bataille.    - prima acies: la première ligne.    - media acies: le centre.    - quod expeditior erat quam ii qui inter aciem versabantur, tertiam aciem laborantibus nostris subsidio misit, Caes. BG. 1: parce qu'il était mieux à même de suivre l’action que ceux qui se trouvaient dans la mêlée, il envoya les troupes de troisième ligne au secours de celles qui étaient en péril.    - duplex acies: armée rangée sur deux lignes.    - triplex acies: armée rangée sur trois lignes.    - aciem instruere: ranger l’armée en ligne de bataille.    - dextra acies (= dextrum cornu), Liv. 27, 48, 8: l'aile droite.    - acies exercitus, Cic.: le front de l'armée.    - acies transversa, Liv.: flanc d'une armée.    - procurrere ab acie, Liv.: s'élancer hors de la ligne de bataille.    - inclinat acies, Liv.: l'armée plie. [st1]5 [-] bataille rangée, lutte, combat.    - Cic. Dej. 24; Marc. 31; Caes. BG. 7, 29, 2 ; Liv. 25, 6, 22 ; 27, 49, 5, etc.    - equestris acies, Curt.: combat de cavalerie.    - acies Pharsalica, Cic. Lig. 9: bataille de Pharsale.    - acies Cannensis: bataille de Cannes.    - fig. in aciem veniamus, Cic.: engageons le combat (engageons la discussion).    - ad philosophos me revocas, qui in aciem non saepe prodeunt, Cic. Tusc. 2, 60: tu me ramènes aux philosophes, qui ne font pas souvent progresser la discussion.    - cf. Quint. 2, 10, 8; 6, 4, 17; 10, 1, 29.
    * * *
    ăcĭēs, ēī, f.    - Lebaigue P. 16)    - gén. arch. acii Matius d. Gell. 9, 14, 14, et acie Caes. BG. 2, 23, 1; Sall. H. 1, 41. [st1]1 [-] tranchant, pointe d'un objet pointu; pointe de l'épée, fil de l’épée, épée.    - acies securis, Cic.: tranchant de la hache.    - acies gladii, Plaut.: pointe de l'épée.    - acies unguium, Plin.: bout des ongles.    - aciem trahere (excitare): aiguiser.    - aciem hebetare (praestringere): émousser.    - stricta acies, Virg.: épée nue. [st1]2 [-] vivacité du regard, vue; prunelle de l'oeil, oeil; éclat des astres.    - acies (oculorum): la vue.    - aciem oculorum ferre, Caes.: soutenir les regards perçants.    - aciem intendere: porter (diriger) son regard.    - cupit ipsa pupula ad te sibi dirigere aciem, Cat. 63.56: mes prunelles, d'elles-mêmes, désirent diriger vers toi leurs regards.    - acies humana, Sen.: la pénétration des regards humains.    - acies ipsa, quae pupula vocatur, Cic.: l'organe de la vue qu'on appelle pupille.    - acie hebetiore esse, Suet.: avoir la vue faible.    - utramque aciem nasus discernit, Lact.: le nez sépare les deux yeux.    - tanta est animi tenuitas ut fugiat aciem, Cic. Tusc. 1, 22: l’âme est si ténue qu’elle échappe à la vue.    - stellarum acies obtusa videtur, Virg.: l'éclat des étoiles paraît s'affaiblir. [st1]3 [-] pénétration de l'esprit, intelligence; puissance intellectuelle, puissance morale.    - acies (mentis, animi, ingenii) = acumen: pénétration, vivacité, subtilité de l'esprit.    - exacuere ingenii aciem, Cic.: rendre l'esprit plus pénétrant.    - animi acies obtusior, Sen.: esprit sans pénétration.    - acies intentionis: force de l'attention. [st1]4 [-] rang de soldats, ligne de bataille, armée rangée en bataille, flotte rangée en bataille.    - cadere in acie: tomber sur le champ de bataille.    - prima acies: la première ligne.    - media acies: le centre.    - quod expeditior erat quam ii qui inter aciem versabantur, tertiam aciem laborantibus nostris subsidio misit, Caes. BG. 1: parce qu'il était mieux à même de suivre l’action que ceux qui se trouvaient dans la mêlée, il envoya les troupes de troisième ligne au secours de celles qui étaient en péril.    - duplex acies: armée rangée sur deux lignes.    - triplex acies: armée rangée sur trois lignes.    - aciem instruere: ranger l’armée en ligne de bataille.    - dextra acies (= dextrum cornu), Liv. 27, 48, 8: l'aile droite.    - acies exercitus, Cic.: le front de l'armée.    - acies transversa, Liv.: flanc d'une armée.    - procurrere ab acie, Liv.: s'élancer hors de la ligne de bataille.    - inclinat acies, Liv.: l'armée plie. [st1]5 [-] bataille rangée, lutte, combat.    - Cic. Dej. 24; Marc. 31; Caes. BG. 7, 29, 2 ; Liv. 25, 6, 22 ; 27, 49, 5, etc.    - equestris acies, Curt.: combat de cavalerie.    - acies Pharsalica, Cic. Lig. 9: bataille de Pharsale.    - acies Cannensis: bataille de Cannes.    - fig. in aciem veniamus, Cic.: engageons le combat (engageons la discussion).    - ad philosophos me revocas, qui in aciem non saepe prodeunt, Cic. Tusc. 2, 60: tu me ramènes aux philosophes, qui ne font pas souvent progresser la discussion.    - cf. Quint. 2, 10, 8; 6, 4, 17; 10, 1, 29.
    * * *
        Acies, aciei, f. g. Colu. Le trenchant ou taillant d'un ferrement.
    \
        Gladiorum aciem praestringit. Plaut. Il rebouche, ou Fait mouce.
    \
        Exacta falcis acies. Plin. Le trenchant d'une serpe tresbien aguisee.
    \
        Hastae acies. Ouid. La poincte d'une picque, ou d'une lance.
    \
        Rostri acies. Plin. La poincte du bec.
    \
        Stricta ferri acies. Virg. La poincte de l'espee nue ou desgainee.
    \
        Aciem dicuntur trahere aqua cotes. Plin. Faire bon trenchant, Affiler, quand elles sont mouillees d'eau.
    \
        Excitare aciem falcis. Plin. Faire bien trencher une serpe, Affiler, Aguiser.
    \
        Creticae cotes non nisi oleo, falcis aciem excitant. Plin. Les queux de Candie ne font point bon trenchant ou taillant, si elles ne sont huilees.
    \
        Aciem ferri hebetare. Plin. Reboucher, ou refouler, ou Faire mouce le trenchant d'un ferrement.
    \
        Acies, pro Chalybe. Plin. Acier.
    \
        Acies oculorum, per translationem. Cic. La poincte, ou La prunelle de l'oeil.
    \
        Contenta oculorum acies. Lucret. Oeil attentif à regarder.
    \
        Oculorum tibi praestringit aciem. Plaut. Il esblouit, Obscurcit, ou Trouble.
    \
        Stupet oculorum acies. Horat. Les yeuls s'esblouissent à la trop grande lumiere.
    \
        Acies authoritatis tuae hebescit. Cic. Ton authorite se diminue, la poincte de ton authorité.
    \
        Contemplari aliquid omni acie ingenii. Cic. Appliquer tout son esprit à considerer quelque chose.
    \
        Abducere aciem mentis a consuetudine oculorum. Cic. Destourner ou divertir son esprit, etc.
    \
        Acies orationis. Plau. La poincte, ou le trenchant, la principale force de l'oraison, et ce qui en est plus à craindre, Une armee preste, et qui peult plus endommager son adversaire.
    \
        Acies. Cic. Armee en ordre preste à combatre, Bataille rengee.
    \
        Acies interdum pro Ipso conflictu et praelio sumitur. Tacitus. Combat, Bataille, Journee, Conflict.
    \
        Exercitus nostri acies. Cic. La poincte de nostre armee.
    \
        Diuersa acies, Hoc est aduersariorum. Ta. L'armee des ennemis.
    \
        Firmata acies subsidiis. Liuius. Renforcee de secours.
    \
        Fraenata acies, Id est equestris. Sil. La gendarmerie, les gents de cheval.
    \
        Funestae acies. Lucan. Armees detestables et execrables.
    \
        Incondita inordinataque acies. Liu. Armee en desordre.
    \
        Instructa acies. Cic. Equipee et preste à combatre.
    \
        Iusta acies. Liuius. Raisonnable, Grande assez par raison.
    \
        Parca fugae acies. Sil. Qui ne veult point fuir.
    \
        Pedestris acies. Liu. Armee de gents de pied.
    \
        Porrectior acies. Tacit. De longue estendue.
    \
        Primori in acie versabantur. Tacit. Ils estoyent à la poincte, et des premiers à l'avantgarde.
    \
        Transuersam hostium aciem inuadere. Liu. Assaillir les ennemis en flanc, ou de costé, ou de travers.
    \
        Turbatae acies. Virg. Troublees, Mises en desordre.
    \
        Versa retro acies. Horat. Tournee ou mise en fuite.
    \
        Compositi acie. Tacit. Rengees en ordre de bataille, Qui sont en bataille rengee.
    \
        Desos acie rapit, Id est Raptim ducit. Vir. Serrez en bataille.
    \
        Inuictus acie. Senec. Invincible au combat.
    \
        In aciem telis accingi. Taci. S'equiper et garnir de bastons pour aller à la bataille.
    \
        Accipere socios in mediam aciem. Liu. Les recevoir au milieu de l'armee.
    \
        Administrare aciem. Hircius. Gouverner l'armee.
    \
        Amplecti hostium aciem, Id est circunuenire. Liu. Embrasser, Environner.
    \
        Aciem audere. Tacit. Oser donner la bataille.
    \
        Auertere elephantos retro in suorum aciem. Liu. Les faire retourner contre leur armee.
    \
        Cadere acie. Liuius. Estre tué en la bataille.
    \
        Ciere acies. Virg. Esmouvoir guerres.
    \
        Circunuallare aciem. Sil. Environner.
    \
        Claudere aciem. Liu. Triariis postremam aciem clausit. Il les a mis touts les derniers.
    \
        Coercere acies. Virg. Ramasser et serrer.
    \
        Cohaerent acies. Curtius. S'entretiennent, sont entremeslees.
    \
        Colligere se ad aciem, Vide COLLIGO. Se retirer à l'armee, et ne se point escarter.
    \
        Committere se in aciem. Vide COMMITTO. Entrer en la bataille. \ Commota acies. Liu. Esmue, Esbranlee.
    \
        Componere aciem. Tacit. Ordonner.
    \
        Concurrunt acies. Liu. Choquent, donnent le choc, Chargent, donnent la charge.
    \
        Per acies conficere bellum. Tacit. Mettre fin à la guerre par combat. \ Confirmata acies. Liu. Asseuree.
    \
        Confligere acie. Liu. Combatre de toute son armee.
    \
        Congredi acie. Tacit. Donner la bataille, Combatre d'armee à armee.
    \
        Consistere in acie. Liu. Estre en ordre de bataille.
    \
        Continentur acies. Caes. Sont gardees de combatre.
    \
        Dannare aciem. Sil. Detester, et quicter, ou Laisser, et abandonner.
    \
        Datur acies. Tacitus, Quando dabitur hostis? quando acies? Quand nous mettra lon nos ennemis en barbe? Quand nous donnera lon le combat?
    \
        Dehiscens acies. Liu. Ouverte, quand les gents de guerre ne sont point bien serrez.
    \
        Disiecta Vitellii acies. Tacit. Rompue, Desconfite.
    \
        Distrahere aciem, et distendere. Caes. Separer, Desjoindre, Estendre.
    \
        Ducere firmamentum in aciem. Liu. Mener renfort, etc.
    \
        Educere in aciem. Caes. Mettre ses gents hors, ou En campagne prests à combatre.
    \
        Erigere aciem. Liu. Faire monter en hault.
    \
        Erumpit noua acies. Liu. Sort impetueusement.
    \
        Euadere aduersus aciem. Liu. Aller impetueusement contre, etc.
    \
        Acie excedere. Liu. Sortir hors de l'armee, se retirer de, etc.
    \
        Excire milites in aciem. Liu. Inciter et esmouvoir à combatre, ou Mettre aux champs prests à donner le combat.
    \
        Exire in aciem. Liu. Sortir en bataille.
    \
        Exornare aciem. Sallust. Ordonner et dresser la bataille.
    \
        Explicare aciem. Liu. Estendre, Mettre au large.
    \
        Extenuare aciem. Liu. Agreslir.
    \
        Ferre aciem. Tacit. Soustenir.
    \
        Firmare subsidiis aciem. Liu. Renforcer de secours.
    \
        Firmare aciem. Liu. Asseurer, Oster la paour.
    \
        Hortari aciem. Ouid. Animer, Donner courage, Encourager.
    \
        Impulsa acies. Liu. Repoulsee.
    \
        Inclinauit acies. Liu. L'armee a reculé.
    \
        Inclinatur acies. Liu. Est reculee, repoulsee.
    \
        Inducere aciem in hostem. Liu. Mener contre.
    \
        Inferre se in mediam aciem. Liu. Se jecter, ou entrer tout au milieu de l'armee.
    \
        Instituere aciem, pro Facere. Caes. Dresser.
    \
        Instruere aciem. Cic. Quintil. Ordonner, Dresser, Equiper, L'apprester pour combatre.
    \
        Inuehi in aciem. Liu. Se jecter dedens l'armee.
    \
        Iterare aciem. Stat. Recommencer le combat.
    \
        Labantes acies. Tacit. Esbranlees.
    \
        Locare ante aciem pedites. Tacit. Mettre, etc.
    \
        Antequam miscerentur acies. Tacit. Devant que les armees fussent meslees et combatissent.
    \
        Nudare aciem cornibus, auxilio, etc. Liu. Desnuer, Priver.
    \
        Nutantem aciem victor equitatus incursat. Tacit. Les gents de cheval à grande course assaillent l'avantgarde desja esbranlee.
    \
        Opponere aciem. Virg. Mettre au devant, Bailler en barbe.
    \
        Ordinare aciem. Curtius. Mettre en ordre.
    \
        Pandere aciem. Tacit. Liu. Estendre.
    \
        Patefacta acies. Liuius. Ouverte.
    \
        Perfringere aciem. Tacit. Rompre.
    \
        Perturbata acies. Liuius. Mise en desordre.
    \
        Porrigere latius aciem. Sallust. Estendre en large, Eslargir.
    \
        Porrigere aciem in longitudinem. Caesar. Estendre en long.
    \
        Poscere acies. Virg. Demander le combat.
    \
        Procedere in aciem. Liu. Marcher en bataille.
    \
        Processit Caesar in primam aciem. Caes. Il s'est mis en la poincte de l'avantgarde.
    \
        Prodire in aciem. Caes. Sortir pour donner le combat.
    \
        Producere in aciem. Liu. Mettre en la campagne prests à combatre.
    \
        Progredi in aciem. Liu. Aller, ou marcher en bataille.
    \
        Promouere aciem. Liu. Faire marcher l'armee en avant.
    \
        Propinquabat legionum acies. Tacit. Approchoit.
    \
        Proruebat hostilem aciem ingentibus saxis. Tacit. Renversoit, jectoit par terre.
    \
        Prorumpere in aciem. Tacit. Entrer impetueusement dedens la bataille, Se fourrer dedens.
    \
        Prosiliunt acies. Lucan. Sortent aux champs.
    \
        Protrita hostium acies. Tacit. Desconfite.
    \
        Recipere aliquem in secundam aciem. Liu. Le sauver et recevoir de l'avantgarde en la bataille.
    \
        Redintegrata acies. Tacit. Le combat recommencé.
    \
        Pedem refert acies. Valer. Maxim. L'armee recule.
    \
        Refugere in secundam aciem. Liu. S'enfuir en la bataille, qui est entre l'avantgarde et l'arrieregarde.
    \
        Refugere acie. Caes. S'enfuir de la bataille.
    \
        Restituere aciem. Liu. Reparer, Remettre sus, Rassembler, Railler.
    \
        Sistere aciem. Liu. Arrester.
    \
        Statuere arcte aciem. Sallust. Serrer, Mettre en peu de lieu.
    \
        Subducere saucios in postremam aciem. Liu. Retirer les blessez en l'arrieregarde.
    \
        Suggredi acie. Tacit. Monter au dessus avec son armee.
    \
        Sustentare aciem. Virg. Tacit. Soustenir.
    \
        Temperare acies. Stat. Regir, Gouverner.
    \
        Tenere aciem. Caes. Avoir, Gouverner, Conduire.
    \
        Turbauit aciem Eques immissus. Liu. A mis en desordre.
    \
        Turbata acies. Liu. Armee mise en desordre.
    \
        Venire in aciem. Tacit. Venir au combat.
    \
        Volitare tota acie. Tacit. Courir deca dela par toute l'armee.

    Dictionarium latinogallicum > acies

  • 4 extra

    extrā (= exterā [sc. parte] v. exter), I) Adv.: 1) außerhalb, (von) außen, äußerlich (Ggstz. intra, intus), oras omnium et litora (expediam), ut intra extraque sunt, Mela: nil intra est oleam, nil extra est in nuce duri, Hor.: cum extra et intus hostem haberent, Caes.: et in corpore et extra esse quaedam bona, Cic.: ea quae extra sunt, Außendinge, Außenwelt, Cic. – Compar., exterius sitae (urbes), Ov. met. 6, 420: eaque (vasa) intrinsecus et exterius crasse picari iubebat, Col. 12, 44, 5. – 2) übtr.: a) extra quam, außer, m. folg. si, Cic. de inv. 1, 56; de rep. 1, 10; ad Att. 6, 1, 15. Liv. 38, 38, 9; 39, 18, 7: u. bl. extra quam, außer wenn, im prätor. Edikt bei Cic. de inv. 2, 59 u. Ulp. dig. 43, 12, 1. § 16. – extra quam qui eorum etc., außer (ausgenommen) diejenigen von ihnen, die usw., Liv. 26, 34, 6. – b) außerdem, überdies, Sen. de ben. 6, 15, 3. Augustin. conf. 3, 8. – II) Praep.: 1) eig.: a) außer, außerhalb, draußen vor usw. (Ggstz. intra), intra extraque munitiones, Caes.: extra portam, Plaut.: extra provinciam, Caes.: extra limen Apuliae, Hor.: nachgestellt, urbem extra, Tac. – b) über... hinaus, extra munitiones egredi, procedere, procurrere, Caes.: extra vallum progredi, Auct. b. Afr.: extra aciem procurrere, Caes. – 2) übtr.: a) außer = ausgenommen, mit Ausnahme (Ausschluß) von usw. (s. Weißenb. Liv. 26, 34, 3),
    ————
    extra unum te, Plaut.: extra unam aniculam, Ter.: extra ducem, Cic.: extra filias, Liv.: extra tumultum Gallicum, Cic. – b) außerhalb, außer, über etw. hinaus, ohne Beziehung auf etw., gegen etw., extra modum, Cic.: extra ordinem, Cic.: extra cotidianam consuetudinem, Caes.: extra coniurationem esse, nicht in die V. verwickelt sein, Cic.: extra quaestionem contentionis esse, außer Fr. sein, Quint. – c) außer = ohne, frei von usw., extra iocum, Cic.: extra periculum esse, Cic. u. Liv.: esse extra culpam, Cic. – arch. extrād, Corp. inscr. Lat. 1, 106, 16 u. 29.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > extra

  • 5 procurro

    I
    procurrere, procucurri, procursus V
    run out ahead, run forward, advance; jut out
    II
    procurrere, procurri, procursus V
    run out ahead; jut out

    Latin-English dictionary > procurro

  • 6 saltatorie

    saltātōriē [ saltatorius ]
    танцуя, приплясывая в пляске ( procurrere Ap)

    Латинско-русский словарь > saltatorie

  • 7 clamor

    clāmor, ōris, m. (clamo), der laute Ruf, das Geschrei, a) der Menschen, cl. magnus, Cic., Caes. u. Sall.: civilis, der Mitbürger, Liv.: ingens, Höllenlärm, Verg. u. Curt.: acer, Cornif. rhet.: immodicus insolitusque, Plin. ep.: concitatior, excitatior, Liv.: cl. congruens (Ggstz. dissonae voces), Liv.: varius ac dissonus, Curt.: fremitus et clamor dissonus in diversa vocantium, Sen.: clamor populi infestus atque inimicus, Cic.: inconditus et trux, Curt. – clamores dissoni, Liv.: clamores incerti, Liv.: clamores aperti (unverhohlenes), Liv.: clamores nocturni, Liv. – cl. mulierum, Ter. – clamorem edere, tollere, Cic.: clamorem redintegrare, novare, renovare, saepe iterare, Liv. (s. Drak. Liv. 4, 37, 9): clamorem excitare, Liv.: hoc infiniti clamores commoventur, Plin. ep. – clamor oritur, exoritur, Sall.: fit clamor, Ov.: clamor auditur, exauditur, Caes.: clamor ad caelum fertur, Sall.: clamor perfertur ad alqm, Curt.: perfertur circa collem clamor, Liv.: clamor implet valles, Curt.: resonat clamoribus aether, Verg. – So nun bes. α) vom lauten, beifälligen Zuruf, lauten Beifall, Beifallsgeschrei, Jubel, clamor militum gaudentium, Tac.: clamor gratulantium (m. folg. Akk. u. Infinit.), Liv.: ille laudantium clamor, Quint.: cl. alacer, Curt.: incerti, ex utra parte maior auribus nostris accidat clamor, Plin. pan.: clamore et plausu fovere alqm, Tac.: clamorem mereri, Quint.: clamores captare, Sen.: Hortensius utroque genere florens clamores faciebat (erregte) adulescens, Cic.: haec sunt, quae clamores et admirationes in bonis oratoribus efficiunt, Cic. – β) vom lärmenden wilden Geschrei, clamor militum, Suet.: cl. utrimque, undique concursus, Hor.: alqm clamoribus et conviciis et sibilis consectari, Cic.: alqm clamoribus maximis corripere, Cic. – γ) vom Kriegsgeschrei, cl. militaris strepitusque armorum, Val. Max.: cl. proeliantium, Tac. u. Curt., proelii, Sen.: cl. hostium subitus, Phaedr.: clamor hostes circumsonat; superat inde castra hostium et in castra consulis venit, Liv.: clamor Romanus haudquaquam ignotus ad aures accĭdit, Liv.: clamorem tollere, Caes.: cum clamore ingenti invadere, Liv.: clamore sublato procurrere, Liv.: clamore ingenti provolare, Liv. – δ) vom Jammergeschrei, clamor aegri, Cels.: clamor supremus (bei einem Sterbenden), Ov.: clamor lugubris, Curt.: pavidus clamor fugientium, Angstgeschrei, Liv.: clamor paventium, Angstgeschrei, Liv.: clamor lamentantium mulierum, Liv.: clamores plorantium sociorum, Liv. – b) der Tiere, cl. asinorum, das Jahen Hieron.: cl. gruum, Lucr.: mergi clamorem ferunt ad sidera, Verg.: clamores laetissimos edere (v. einem Adler), Suet. – c) (poet.) lebl. Ggstde., der laute Hall, Widerhall, das Gebrüll, Getöse, clamor montium, Hor.: ter scopuli clamorem dedere, Verg. – / Archaist. Nbf. clāmōs, ōris, m., s. Quint. 1, 4, 13.

    lateinisch-deutsches > clamor

  • 8 publicus

    pūblicus, a, um (altlat. in Inschrn. auch poblicus u. poplicus, v. poplus, s. 1. populusa. A.), zum Volke gehörig, öffentlich (Ggstz. privatus), I) zum Volke als Gemeinde-, zum Staate gehörig, dem Volke-, dem Staate-, allen Staatsbürgern-, dem Staatsschatze (Fiskus) eigen, -zustehend, vom Volke ausgehend, von Staats wegen-, im Namen-, auf Kosten des Staates stattfindend, -vollzogen, -veranstaltet u. dgl., Volks-, Staats-, öffentlich, A) adi.: loca, Cic.: litora, Cic.: flumina, ICt.: equus, s. equus: servus, Staatsknecht (als niederer Diener, bes. Häscher einer Behörde), SC. b. Frontin. aqu., Liv. u.a.: so auch minister, Apul.: vincula, Staatsgefängnis, Nep.: pecunia, Staatseinkünfte, Nep.: ebenso vectigal, Ulp. dig., vectigalia, Suet.: sine ulla impensa publica, ohne alle Kosten für den Staat, Nep.: so auch sumptu publico, auf Kosten des Staates, Cic.: magnificentia, Pracht des Staates, Cic.: munificentia, gegen den Staat, Tac.: clementia, die Gnade des Staates, Tac.: egregium publicum, Ruhm des Staates, Tac.: bonum publicum, das Staatswohl, Sall. u. Liv.: malum publicum, Nachteil des Staates, Sall. u. Liv.: pessimum publicum, größter Nachteil des Staates, Varro u. Liv.: poena, vom Staate auferlegte, Liv.: funus, auf Kosten des Staates veranstaltet, Plin. ep. u. Tac. ( aber Suet. Vit. 3, 1 ist publicum funus ein Leichenbegängnis, bei dem der ganze Staat durch Stillstand des Rechtes u. andere äußere Zeichen trauert): periculum, vom Staate übernommene, getragene Verantwortung, Liv.: iniuriae, gegen den Staat, Caes.: sollicitudo, wegen des Staates, Liv.: litterae, amtliches Schreiben, Cic.: di, Nationalgottheiten, Nep.: auctor consilii publici, des Senates, Cic. div. in Caecil. 1: causa, Staatsangelegenheit, Liv. 2, 56, 2; aber öfter = öffentlicher Prozeß, Prozeß in Staatsangelegenheiten, Cic.: so auch iudicium, Gell.: verb. causae iudiciaque publica, Cic.: res publica, s. rēs. – acta publica, Tac. u.a. – publicos canes alere, auf Kosten des Staates halten (Ggstz. domesticos, auf eigene Kosten), Cic. – iubere alqm oder alqd publicum populi Rom. esse, zum Staatseigentume erklären, Liv. u. ICt. – B) subst.: 1) pūblicus, ī, m., der Staatssklave, Staatsknecht (vollst. servus publicus, s. oben), als niederer Diener eines Kollegiums usw., publicus sacerdotialis, Corp. inscr. Lat. 6, 2332: a sacris, ibid. 6, 2331: a sacrario, ibid. 6, 2329: publicus VII vi ûm epulonum, Corp. inscr. Lat. 5, 2318: augurum, Corp. inscr. Lat. 6, 2316: pontificum, ibid. 6, 2308; vgl. Mommsen Röm. Staatsrecht2 1, 320 ff. – bes. als öffentlicher Häscher, metuit publicos, die Polizei, Plaut. truc. 557 Buecheler. – 2) pūblicum, ī, n., a) das Staatseigentum, Staatsgebiet, Campanum, Cic. de lege agr. 2, 82. – b) das Staatseigentum, das Staats vermögen, die Staatskasse, der Staatsschatz (auch als Ort), die Staatseinkünfte, und als verpachtet = der Staatspacht, convivari de publico, auf Staatskosten, Cic.: in publicum emere, für den Staatsschatz (Fiskus), auf Kosten des Staates, Liv.: in publicum redigere, Liv., od. referre, Nep., zum Staatsvermögen schlagen, in den Staatsschatz bringen: aurum et aes et argentum in publicum conferre, in den Staatsschatz bringen (abliefern), Liv.: pecuniam ex publico (aus dem Staatsschatz) tradere, Caes.: u. so ad equos emendos dena milia aeris ex publico dare, Liv.: publico teneri, dem Staatsschatze steuerpflichtig sein, Suet. – dum in eo publico essent, Staatspacht, Liv.: publicum habere, Staatspächter sein, Plaut.: publicum quadragesimae in Asia agere, den Vierzigsten (als Abgabe) beitreiben, Zollbeamter des V. sein (bei den Staatspächtern), Suet.: publico frui, den Ertrag einer Staatspachtung beziehen, Cic. prov. cons. 12. Ulp. dig. 39, 4, 1. § 1. – Plur., publica male redimere, Cic.: publica conducere, Hor.: societates publicorum, Gesellschaften der Generalpächter, Cic.: magister scripturae et sex publicorum, Cic. – übtr., qui salutationum publicum exercet, der sich für die Besuche bei seinem Herrn Trinkgeld zahlen läßt (v. Türsteher), Sen. de const. sap. 14, 2. – c) das öffentliche Magazin, in publicum conferre, magazinieren, frumenti quod inventum est, Caes. b. c. 1, 36, 3, panicum et hordeum corruptum, ibid. 2, 22, 1. – d) das Staatsarchiv, ut scriptum in publico in litteris exstat, Varro r. r. 2, 11, 10. – e) das Gemeinwesen, der Staat, in publicum consulere (sorgen), Plin. ep. 9, 13, 21. – f) die Öffentlichkeit, der öffentliche Ort, -Platz, die öffentliche Straße, prodire in publicum, öffentlich ausgehen, Cic.: procurrere in publicum, Caes.: convivari in publico, öffentlich, Cic.: in publico esse, außer dem Hause, nicht zu Hause sein, Cic.: cornua referre in publicum, öffentlich vorzeigen, Caes.: blandiores in publico (öffentlich, auf der Straße usw.) quam in privato, Liv.: in publico animadverti (Ggstz. in privato), Liv.: se proripere in publicum, auf die Straße, Liv.: legem proponere in publicum od. in publico, öffentlich, Cic. u. Liv.: publico carere, Cic., oder abstinere, Suet., nicht ausgehen, zu Hause bleiben: aequare Meli domum publico, der öffentl. Straße gleichmachen, Varro LL. – subst., pūblica, ae, f. (sc. via), die öffentliche Straße, Gromat. vet. 334, 16. – II) dem Volke als der ganzen Bevölkerung eigen, öffentlich = allen gemein, allgemein, allgemein üblich, im gemeinen Leben-, bei aller Welt gewöhnlich, -gebräuchlich, gang und gäbe, A) adi., illud verbum quasi publicum, Sen.: verba, Cic.: mores, Curt.: vina, Plin.: dies, der bürgerliche Tag (vom Morgen bis auf den Abend), Sen.: lux p. mundi, von der Sonne, Ov.: officia, Plin. ep.: destinare alqd publico usui, ICt., oder publicis usibus, Vell. u. ICt.: est publica omnium foliorum in ipsis differentia, Plin.: poet., p. cura iuvenum prodis, als Gegenstand der S. aller J., Hor. – publicum est (eine allgemeine Weise ist es) m. folg. Infin., publicum omnium (picorum) est tabulata ramorum sustinendo nido provide eligere, Plin. 10, 97. – poet. übtr., allgemein = alltäglich, structura carminis, Ov.: vena, Iuven. – B) subst., pūblica, ae, f., die öffentliche Dirne, Allerweltsdirne, Sen. ep. 88, 37. Augustin. serm. 9, 14.

    lateinisch-deutsches > publicus

  • 9 clamor

    clāmor, ōris, m. (clamo), der laute Ruf, das Geschrei, a) der Menschen, cl. magnus, Cic., Caes. u. Sall.: civilis, der Mitbürger, Liv.: ingens, Höllenlärm, Verg. u. Curt.: acer, Cornif. rhet.: immodicus insolitusque, Plin. ep.: concitatior, excitatior, Liv.: cl. congruens (Ggstz. dissonae voces), Liv.: varius ac dissonus, Curt.: fremitus et clamor dissonus in diversa vocantium, Sen.: clamor populi infestus atque inimicus, Cic.: inconditus et trux, Curt. – clamores dissoni, Liv.: clamores incerti, Liv.: clamores aperti (unverhohlenes), Liv.: clamores nocturni, Liv. – cl. mulierum, Ter. – clamorem edere, tollere, Cic.: clamorem redintegrare, novare, renovare, saepe iterare, Liv. (s. Drak. Liv. 4, 37, 9): clamorem excitare, Liv.: hoc infiniti clamores commoventur, Plin. ep. – clamor oritur, exoritur, Sall.: fit clamor, Ov.: clamor auditur, exauditur, Caes.: clamor ad caelum fertur, Sall.: clamor perfertur ad alqm, Curt.: perfertur circa collem clamor, Liv.: clamor implet valles, Curt.: resonat clamoribus aether, Verg. – So nun bes. α) vom lauten, beifälligen Zuruf, lauten Beifall, Beifallsgeschrei, Jubel, clamor militum gaudentium, Tac.: clamor gratulantium (m. folg. Akk. u. Infinit.), Liv.: ille laudantium clamor, Quint.: cl. alacer, Curt.: incerti, ex utra parte maior auribus nostris accidat clamor, Plin. pan.: clamore et plausu fovere alqm, Tac.: clamorem mere-
    ————
    ri, Quint.: clamores captare, Sen.: Hortensius utroque genere florens clamores faciebat (erregte) adulescens, Cic.: haec sunt, quae clamores et admirationes in bonis oratoribus efficiunt, Cic. – β) vom lärmenden wilden Geschrei, clamor militum, Suet.: cl. utrimque, undique concursus, Hor.: alqm clamoribus et conviciis et sibilis consectari, Cic.: alqm clamoribus maximis corripere, Cic. – γ) vom Kriegsgeschrei, cl. militaris strepitusque armorum, Val. Max.: cl. proeliantium, Tac. u. Curt., proelii, Sen.: cl. hostium subitus, Phaedr.: clamor hostes circumsonat; superat inde castra hostium et in castra consulis venit, Liv.: clamor Romanus haudquaquam ignotus ad aures accĭdit, Liv.: clamorem tollere, Caes.: cum clamore ingenti invadere, Liv.: clamore sublato procurrere, Liv.: clamore ingenti provolare, Liv. – δ) vom Jammergeschrei, clamor aegri, Cels.: clamor supremus (bei einem Sterbenden), Ov.: clamor lugubris, Curt.: pavidus clamor fugientium, Angstgeschrei, Liv.: clamor paventium, Angstgeschrei, Liv.: clamor lamentantium mulierum, Liv.: clamores plorantium sociorum, Liv. – b) der Tiere, cl. asinorum, das Jahen Hieron.: cl. gruum, Lucr.: mergi clamorem ferunt ad sidera, Verg.: clamores laetissimos edere (v. einem Adler), Suet. – c) (poet.) lebl. Ggstde., der laute Hall, Widerhall, das Gebrüll, Getöse, clamor montium, Hor.: ter scopuli clamorem dedere, Verg. – Archaist. Nbf.
    ————
    clāmōs, ōris, m., s. Quint. 1, 4, 13.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > clamor

  • 10 publicus

    pūblicus, a, um (altlat. in Inschrn. auch poblicus u. poplicus, v. poplus, s. populus a. A.), zum Volke gehörig, öffentlich (Ggstz. privatus), I) zum Volke als Gemeinde-, zum Staate gehörig, dem Volke-, dem Staate-, allen Staatsbürgern-, dem Staatsschatze (Fiskus) eigen, -zustehend, vom Volke ausgehend, von Staats wegen-, im Namen-, auf Kosten des Staates stattfindend, -vollzogen, -veranstaltet u. dgl., Volks-, Staats-, öffentlich, A) adi.: loca, Cic.: litora, Cic.: flumina, ICt.: equus, s. equus: servus, Staatsknecht (als niederer Diener, bes. Häscher einer Behörde), SC. b. Frontin. aqu., Liv. u.a.: so auch minister, Apul.: vincula, Staatsgefängnis, Nep.: pecunia, Staatseinkünfte, Nep.: ebenso vectigal, Ulp. dig., vectigalia, Suet.: sine ulla impensa publica, ohne alle Kosten für den Staat, Nep.: so auch sumptu publico, auf Kosten des Staates, Cic.: magnificentia, Pracht des Staates, Cic.: munificentia, gegen den Staat, Tac.: clementia, die Gnade des Staates, Tac.: egregium publicum, Ruhm des Staates, Tac.: bonum publicum, das Staatswohl, Sall. u. Liv.: malum publicum, Nachteil des Staates, Sall. u. Liv.: pessimum publicum, größter Nachteil des Staates, Varro u. Liv.: poena, vom Staate auferlegte, Liv.: funus, auf Kosten des Staates veranstaltet, Plin. ep. u. Tac. ( aber Suet. Vit. 3, 1 ist publicum funus ein Leichen-
    ————
    begängnis, bei dem der ganze Staat durch Stillstand des Rechtes u. andere äußere Zeichen trauert): periculum, vom Staate übernommene, getragene Verantwortung, Liv.: iniuriae, gegen den Staat, Caes.: sollicitudo, wegen des Staates, Liv.: litterae, amtliches Schreiben, Cic.: di, Nationalgottheiten, Nep.: auctor consilii publici, des Senates, Cic. div. in Caecil. 1: causa, Staatsangelegenheit, Liv. 2, 56, 2; aber öfter = öffentlicher Prozeß, Prozeß in Staatsangelegenheiten, Cic.: so auch iudicium, Gell.: verb. causae iudiciaque publica, Cic.: res publica, s. res. – acta publica, Tac. u.a. – publicos canes alere, auf Kosten des Staates halten (Ggstz. domesticos, auf eigene Kosten), Cic. – iubere alqm oder alqd publicum populi Rom. esse, zum Staatseigentume erklären, Liv. u. ICt. – B) subst.: 1) pūblicus, ī, m., der Staatssklave, Staatsknecht (vollst. servus publicus, s. oben), als niederer Diener eines Kollegiums usw., publicus sacerdotialis, Corp. inscr. Lat. 6, 2332: a sacris, ibid. 6, 2331: a sacrario, ibid. 6, 2329: publicus VII vi ûm epulonum, Corp. inscr. Lat. 5, 2318: augurum, Corp. inscr. Lat. 6, 2316: pontificum, ibid. 6, 2308; vgl. Mommsen Röm. Staatsrecht2 1, 320 ff. – bes. als öffentlicher Häscher, metuit publicos, die Polizei, Plaut. truc. 557 Buecheler. – 2) pūblicum, ī, n., a) das Staatseigentum, Staatsgebiet, Campanum, Cic. de lege agr. 2, 82. – b) das Staatseigentum, das Staats-
    ————
    vermögen, die Staatskasse, der Staatsschatz (auch als Ort), die Staatseinkünfte, und als verpachtet = der Staatspacht, convivari de publico, auf Staatskosten, Cic.: in publicum emere, für den Staatsschatz (Fiskus), auf Kosten des Staates, Liv.: in publicum redigere, Liv., od. referre, Nep., zum Staatsvermögen schlagen, in den Staatsschatz bringen: aurum et aes et argentum in publicum conferre, in den Staatsschatz bringen (abliefern), Liv.: pecuniam ex publico (aus dem Staatsschatz) tradere, Caes.: u. so ad equos emendos dena milia aeris ex publico dare, Liv.: publico teneri, dem Staatsschatze steuerpflichtig sein, Suet. – dum in eo publico essent, Staatspacht, Liv.: publicum habere, Staatspächter sein, Plaut.: publicum quadragesimae in Asia agere, den Vierzigsten (als Abgabe) beitreiben, Zollbeamter des V. sein (bei den Staatspächtern), Suet.: publico frui, den Ertrag einer Staatspachtung beziehen, Cic. prov. cons. 12. Ulp. dig. 39, 4, 1. § 1. – Plur., publica male redimere, Cic.: publica conducere, Hor.: societates publicorum, Gesellschaften der Generalpächter, Cic.: magister scripturae et sex publicorum, Cic. – übtr., qui salutationum publicum exercet, der sich für die Besuche bei seinem Herrn Trinkgeld zahlen läßt (v. Türsteher), Sen. de const. sap. 14, 2. – c) das öffentliche Magazin, in publicum conferre, magazinieren, frumenti quod inventum est, Caes. b. c. 1, 36, 3, pani-
    ————
    cum et hordeum corruptum, ibid. 2, 22, 1. – d) das Staatsarchiv, ut scriptum in publico in litteris exstat, Varro r. r. 2, 11, 10. – e) das Gemeinwesen, der Staat, in publicum consulere (sorgen), Plin. ep. 9, 13, 21. – f) die Öffentlichkeit, der öffentliche Ort, - Platz, die öffentliche Straße, prodire in publicum, öffentlich ausgehen, Cic.: procurrere in publicum, Caes.: convivari in publico, öffentlich, Cic.: in publico esse, außer dem Hause, nicht zu Hause sein, Cic.: cornua referre in publicum, öffentlich vorzeigen, Caes.: blandiores in publico (öffentlich, auf der Straße usw.) quam in privato, Liv.: in publico animadverti (Ggstz. in privato), Liv.: se proripere in publicum, auf die Straße, Liv.: legem proponere in publicum od. in publico, öffentlich, Cic. u. Liv.: publico carere, Cic., oder abstinere, Suet., nicht ausgehen, zu Hause bleiben: aequare Meli domum publico, der öffentl. Straße gleichmachen, Varro LL. – subst., pūblica, ae, f. (sc. via), die öffentliche Straße, Gromat. vet. 334, 16. – II) dem Volke als der ganzen Bevölkerung eigen, öffentlich = allen gemein, allgemein, allgemein üblich, im gemeinen Leben-, bei aller Welt gewöhnlich, -gebräuchlich, gang und gäbe, A) adi., illud verbum quasi publicum, Sen.: verba, Cic.: mores, Curt.: vina, Plin.: dies, der bürgerliche Tag (vom Morgen bis auf den Abend), Sen.: lux p. mundi, von der Sonne, Ov.: officia, Plin. ep.:
    ————
    destinare alqd publico usui, ICt., oder publicis usibus, Vell. u. ICt.: est publica omnium foliorum in ipsis differentia, Plin.: poet., p. cura iuvenum prodis, als Gegenstand der S. aller J., Hor. – publicum est (eine allgemeine Weise ist es) m. folg. Infin., publicum omnium (picorum) est tabulata ramorum sustinendo nido provide eligere, Plin. 10, 97. – poet. übtr., allgemein = alltäglich, structura carminis, Ov.: vena, Iuven. – B) subst., pūblica, ae, f., die öffentliche Dirne, Allerweltsdirne, Sen. ep. 88, 37. Augustin. serm. 9, 14.

    Ausführliches Lateinisch-deutsches Handwörterbuch > publicus

  • 11 aciēs

        aciēs ēī (old form ē; acc. aciem, disyl. V.; plur. only nom. and acc.), f    [2 AC-], a sharp edge, point, cutting part: securium: falcis, V.—Fig.: horum auctoritatis, the edge, i. e. efficiency. — Meton., of sight, sharpness of vision, keen look: aciem oculorum ferre, Cs.: fugere aciem: cum stupet acies fulgoribus, the sight, H. — Brilliancy, brightness: neque tum stellis acies obtunsa videtur, V. — Concr., the pupil of the eye: acies ipsa, quā cernimus.—Poet., the eye: huc geminas nunc flecte acies, V.: huc atque huc acies circumtulit, V.—In war, the front of an army, line of battle, battle-array: triplex, i. e. the legion in three ranks, Cs.: duplex, Cs.: mediā acie, Cs.: exercitūs nostri: aciem instruere, Cs.: extra aciem procurrere, Cs.: neque in acie, sed alio more bellum gerendum, S. — Of a line of ships: productā longius acie (navium), Cs.—The battle-array, an army in order of battle: hostium acies cernebatur, Cs.: unius corporis duae acies dimicantes, two divisions of an army: prima, the van, L.: tertia, Cs.: novissima the rear, L. — Of cavalry: equitum acies, L. — Poet.: Volcania, a line of fire, V.—A battle, engagement: in acie Pharsalicā: in acie vincere, Cs. —Fig., of mind, acuteness, sharpness, force, power: mentis: animi.—A verbal contest, disputation, discussion, debate: in aciem prodire.
    * * *
    sharpness, sharp edge, point; battle line/array; sight, glance; pupil of eye

    Latin-English dictionary > aciēs

  • 12 īnfēstus

        īnfēstus adj. with comp. and sup.    [P. of * infendo], made unsafe, disturbed, molested, infested, unquiet, unsafe: via excursionibus barbarorum: omnia serpentibus, S.: sua tuta omnia, infesta hostium, L.: vita: infestum agrum reddere, make unsafe, L.: sibi Teucri, V.: infestior salus: infestior Tulli senectus, L.: infestissima pars Ciliciae.— Plur n. as subst: infestis (i. e. infestis rebus), when in affliction, H.—That renders unsafe, hostile, inimical, troublesome, dangerous: infestis signis ad se ire, Cs.: ante vallum infestis signis constitere, L.: infestis pilis procurrere, threatening, Cs.: infesta tela ferre, V.: infestis oculis conspici: te animo infestissimo intuetur: numen, Iu.: regi plebes, S.: provincia victoriae: gens infestissima nomini Romano, S.: nautis Orion, H.: virtutibus tempora, Ta.
    * * *
    infesta -um, infestior -or -us, infestissimus -a -um ADJ
    unsafe, dangerous; hostile; disturbed, molested, infested, unquiet

    Latin-English dictionary > īnfēstus

  • 13 acies

    ăcĭēs, ēi, f. [v. 2. acer] ( gen. acii and [p. 23] acie, like dii and die, facii and facie, fr. dies, facies, Cn. Mat. ap. Gell. 9, 14; Caes. B. G. 2, 23; Sall. ap. Serv. ad Verg. G. 1, 208, or Sall. Fragm. ed. Kritz. p. 118; cf. Prisc. p. 780 P.), a sharp edge or point.
    I.
    Lit., of a sword, dagger, sickle, etc.:

    gladiorum,

    Plaut. Truc. 2, 6, 11: Vulg. Heb. 11, 34:

    securium,

    Cic. Verr. 2, 5, 43, § 113:

    falcis,

    Verg. G. 2, 365:

    hastae,

    Ov. M. 3, 107:

    ferri,

    Plin. 7, 15, 13.—
    B.
    Transf.
    1.
    Of the sense or faculty of sight,
    a.
    Keenness of look or glance, sharpness of vision or sight: oculorum, Lucil. ap. Non. 34, 32; cf. Plaut. Mil. 1, 1, 4; Lucr. 1, 324;

    also acies alone,

    id. 2, 420; and in plur., id. 4, 693:

    ne vultum quidem atque aciem oculorum ferre potuisse,

    Caes. B. G. 1, 39:

    pupula ad te dirigit aciem,

    Cat. 63, 56:

    tanta tenuitas, ut fugiat aciem,

    Cic. Tusc. 1, 22:

    bonum incolumis acies, misera caecitas,

    id. Fin. 5, 28, 84; so ib. 4, 24; Verg. A. 12, 558 al.—Hence,
    b.
    Concr., the pupil of the eye, Lucr. 3, 411; cf.

    with 414: acies ipsa, quā cernimus, quae pupula vocatur,

    Cic. N. D. 2, 57:

    in Albania gigni quosdam glaucā oculorum acie,

    Plin. 7, 2, 2 (cf. ib.: glaucis oculis); and poet. (as pars pro toto) for the eye, Lucr. 3, 363; 4, 249; 281; 358;

    720: huc geminas nunc flecte acies,

    Verg. A. 6, 789; 12, 658 (hence the word is also used in the plur., cf. below, 2.).—
    c.
    A looking at an object with fixed attention, look, aim:

    ad eam rem habeo omnem aciem,

    Plaut. Mil. 4, 2, 38.—On the contr., prima acie, at the first glance, Lucr. 2, 448 (cf. primo aspectu, Cic. de Or. 3, 25, 98).—
    2.
    In milit. lang., the front of an army (conceived of as the edge of a sword), line of battle, battle-array.
    a.
    In abstr. (cf. Vitr. praef. 1. 7, p. 154 Rod.):

    quibus ego si aciem exercitus nostri ostendero,

    Cic. Cat. 2, 3, 5:

    aciem instruere,

    Caes. B. G. 1, 22:

    dirigere,

    id. ib. 6, 8:

    extra aciem procurrere,

    id. B. C. 1, 55:

    statuit non proeliis, neque in acie, sed alio more bellum gerendum,

    Sall. J. 54; cf. Liv. 5, 41, 4;

    also of the arrangement of ships for a naval engagement,

    Nep. Hann. 11; cf. Caes. B. C. 1, 58.—Hence, metaph.
    b.
    The battlearray; in concr., an army drawn up in order of battle: acies est instructa a nobis decem cohortium, Galba ap. Cic. Fam. 10, 30:

    hostium acies cernebatur,

    Caes. B. G. 7, 62: altera pars acii vitassent fluminis undas, Matius ap. Gell. 9, 14 (as transl. of Il. 21 init.):

    dubitavit acie pars, Sall. Fragm. l. l.: stabit ante aciem,

    Vulg. Deut. 20, 2; 1 Par. 12, 33:

    prima acies hastati erant,

    the van, the first line, Liv. 8, 8:

    tertiam aciem laborantibus subsidio mittere,

    Caes. B. G. 1, 52: ab novissima acie, from the rear:

    ante signa procedere,

    Liv. 8, 10:

    dextra acies (= dextrum cornu),

    the right wing, Liv. 27, 48, 8:

    agmina magis quam acies pugnabant,

    in marching order, rather than in order of battle, id. 25, 34 (acies is here, and in similar cases, considered as the sing. used collectively; v. Oud. and Herz. Caes. B. G. 7, 62; yet the plur. is more than probable). Rarely of cavalry, Liv. 8, 39; Vell. 2, 112.— Poet.: acies Vulcania, of a long line of fire, Verg. A. 10, 408.—
    c.
    The action of the troops drawn up in battlearray, a battle, engagement, = pugna: in acie celebri objectans vitam, Pac. ap. Non. 234, 25; Plaut. Mil. 1, 1, 4: mea facta in acie obliti, Att. ap. Non. 502, 1:

    in acie Pharsalica,

    Cic. Lig. 3; so id. Fam. 6, 3:

    in acie vincere,

    Caes. B. G. 7, 29:

    dimicare,

    ib. 7, 64:

    copias in aciem ducere,

    Liv. 31, 34:

    producere in aciem,

    Nep. Milt. 5:

    excedere acie,

    Caes. B. C. 2, 41; Liv. 31, 17:

    direxerunt aciem contra eos,

    Vulg. Gen. 14, 8; 2 Par. 18, 33.—
    3.
    Acies ferri, steel, Plin. 34, 14, 41.—
    4.
    Poet., sheen, brightness:

    obtunsa stellarum,

    Verg. G. 1, 395.
    II.
    Fig.
    A.
    (Acc. to I. B.) (like acumen.) Acuteness of the mind, sharpness, force, power (so very often in Cicero, but always with the gen. mentis, animi, ingenii):

    (cum animus) exacuerit illam, ut oculorum, sic ingenii aciem ad bona eligenda, etc.,

    Cic. Leg. 1, 23, 60; so,

    ingenii,

    id. Ac. 2, 39, 122:

    mentis,

    id. N. D. 2, 17, 45; id. Tusc. 1, 30, 73:

    animi,

    id. Sen. 23, 83; id. Phil. 12, 2; Vell. 2, 118, 4; cf.:

    rerum diversitas aciem intentionis abrumpit,

    Flor. 1 prol., § 3.—
    B.
    A verbal contest, disputation, discussion, debate:

    orationis aciem contra conferam,

    Plaut. Ep. 4, 1, 20: ad philosophos me revocas, qui in aciem non saepe prodeunt, Cic. Tusc. 2, 25, 60:

    nos jam in aciem dimicationemque veniamus,

    id. Or. 13 fin.; cf. id. Opt. Gen. Or. 5, 17; Quint. 2, 10, 8; 6, 4, 17; 10, 1, 29.

    Lewis & Short latin dictionary > acies

  • 14 anfractum

    1.
    anfractus (not amfr-), a, um, P. a. [qs. from anfringo], winding, bending, cooked:

    spatia,

    Amm. 29, 5.—Hence, subst.: anfractum, i, n., a winding, a crook, curve (ante-class. for the class. anfractus, us): terrarum anfracta, Att. ap. Varr. L. L. 7, § 15 Müll. (Trag. Rel. p. 151 Rib.): in anfracto, Varr. ib.: cavata aurium anfracta, Varr. ap. Non. p. 193, 5.
    2.
    anfractus (not amfr-), ūs, m. [id.], pr. a breaking round; hence, a bending, recurving, turning (in the ante-class. per. rare; v. the preced. art.).
    I.
    Lit.:

    quid pulchrius eā figurā (sc. sphaericā) quae nihil incisum anfractibus, nihil eminens, habere potest?

    Cic. N. D. 2, 18, 47.—Hence, of the circular motion of the sun (acc. to the ancient belief):

    solis anfractus,

    a circuit, revolution, Cic. Rep. 6, 12; cf. id. Leg. 2, 8.—Of the crookedness of horns:

    cornua convoluta in anfractum,

    Plin. 11, 37, 45, § 124.—Of the coils of a serpent, Val. Fl. 7, 523; Stat. Th. 5, 520.—Also freq., particularly in the histt., of the turning or winding of a road, etc., a tortuous, circuitous route:

    si nullus anfractus intercederet,

    Caes. B. G. 7, 46:

    illa (via) altero tanto longiorem habebat anfractum,

    Nep. Eum. 8, 5:

    per anfractus jugi procurrere,

    Liv. 44, 4:

    anfractus viarum,

    id. 33, 1:

    litorum anfractus,

    the windings, id. 38, 7 al.; Luc. 1, 605. —
    II.
    Trop., of discourse, = ambages, circumlocution, digression:

    quid opus est circuitione et anfractu?

    Cic. Div. 2, 61, 127:

    oratio circumscripta non longo anfractu, sed ad spiritum vocis apto,

    id. Part. Or. 6, 21:

    quae omnia infinitus anfractus habent,

    ramifications, Quint. 6, 1, 15, where Bonn. and Halm read tractatus. —Of legal matters, intricacies, prolixity:

    judiciorum,

    Cic. Clu. 56, 159:

    juris,

    Quint. 12, 9, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > anfractum

  • 15 anfractus

    1.
    anfractus (not amfr-), a, um, P. a. [qs. from anfringo], winding, bending, cooked:

    spatia,

    Amm. 29, 5.—Hence, subst.: anfractum, i, n., a winding, a crook, curve (ante-class. for the class. anfractus, us): terrarum anfracta, Att. ap. Varr. L. L. 7, § 15 Müll. (Trag. Rel. p. 151 Rib.): in anfracto, Varr. ib.: cavata aurium anfracta, Varr. ap. Non. p. 193, 5.
    2.
    anfractus (not amfr-), ūs, m. [id.], pr. a breaking round; hence, a bending, recurving, turning (in the ante-class. per. rare; v. the preced. art.).
    I.
    Lit.:

    quid pulchrius eā figurā (sc. sphaericā) quae nihil incisum anfractibus, nihil eminens, habere potest?

    Cic. N. D. 2, 18, 47.—Hence, of the circular motion of the sun (acc. to the ancient belief):

    solis anfractus,

    a circuit, revolution, Cic. Rep. 6, 12; cf. id. Leg. 2, 8.—Of the crookedness of horns:

    cornua convoluta in anfractum,

    Plin. 11, 37, 45, § 124.—Of the coils of a serpent, Val. Fl. 7, 523; Stat. Th. 5, 520.—Also freq., particularly in the histt., of the turning or winding of a road, etc., a tortuous, circuitous route:

    si nullus anfractus intercederet,

    Caes. B. G. 7, 46:

    illa (via) altero tanto longiorem habebat anfractum,

    Nep. Eum. 8, 5:

    per anfractus jugi procurrere,

    Liv. 44, 4:

    anfractus viarum,

    id. 33, 1:

    litorum anfractus,

    the windings, id. 38, 7 al.; Luc. 1, 605. —
    II.
    Trop., of discourse, = ambages, circumlocution, digression:

    quid opus est circuitione et anfractu?

    Cic. Div. 2, 61, 127:

    oratio circumscripta non longo anfractu, sed ad spiritum vocis apto,

    id. Part. Or. 6, 21:

    quae omnia infinitus anfractus habent,

    ramifications, Quint. 6, 1, 15, where Bonn. and Halm read tractatus. —Of legal matters, intricacies, prolixity:

    judiciorum,

    Cic. Clu. 56, 159:

    juris,

    Quint. 12, 9, 3.

    Lewis & Short latin dictionary > anfractus

  • 16 ante

    antĕ (old form anti, whence antidea, antideo, antidhac; v. antea, anteeo, and antehac) [Gr. anti, over against, facing, anta, antên; Sanscr. anti = over against; Germ. ant- in Ant-wort = Goth. anda-vaurdi, an answer, anda-nahti, the night before], prep. and adv. (acc. to Max. Victor. p. 1953, as prep. with the grave accent; as adv. with the acute on the last syl.).
    I.
    Prep. with acc., before (syn.: prae, pro).
    A.
    In space, or trop. in regard to estimation, judgment, or rank (usu. only of objects at rest. while prae is used of those in motion; cf. Herz. ad Caes. B. G. 1, 21; v. exceptions infra).
    1.
    In space:

    quem ante aedīs video,

    Plaut. Am. 1, 1, 136:

    ante ostium Me audivit stare,

    Ter. And. 3, 1, 16; so Vulg. Lev. 1, 5:

    Ornatas paulo ante fores,

    Juv. 6, 227; so Vulg. Num. 3, 26:

    ante meum limen,

    Juv. 11, 190:

    ante suum fundum,

    Cic. Mil. 10:

    ut ante suos hortulos postridie piscarentur,

    id. Off. 3, 14, 58:

    ante sepulcrales infelix adstitit aras,

    Ov. M. 8, 480; so Verg. A. 1, 344; 3, 545; Juv. 10, 268:

    ante altaria,

    id. 8, 155; so Vulg. Deut. 26, 4; ib. Matt. 5, 24. —Of persons:

    ante hosce deos erant arulae,

    Cic. Verr. 2, 4, 3:

    quīs ante ora patrum contigit oppetere,

    Verg. A. 1, 95; id. G. 4, 477:

    ipsius unam (navem) ante oculos pontus in puppim ferit,

    id. A. 1, 114; 2, 531; 2, 773:

    ante se statuit funditores,

    Liv. 42, 58:

    Flos Asiae ante ipsum,

    Juv. 5, 56; Vulg. Matt. 17, 2:

    si luditur alea pernox Ante Numantinos,

    Juv. 8, 11.— Trop.:

    ante oculos collocata,

    Cic. de Or. 1, 43, 192:

    ante oculos errat domus,

    Ov. Tr. 3, 4, 57: [p. 128] causam ante eum diceret, before him as judge, Cic. Verr. 1, 3, 9:

    donec stet ante judicium,

    Vulg. Josh. 20, 6; ib. Marc. 13, 9.—And in eccl. Lat., after the Heb. and Hel. Gr., before, in the sight of, in the judgment of:

    ante Dominum vilior fiam,

    Vulg. 2 Reg. 6, 21 sq.:

    non te justifices ante Deum,

    ib. Eccli. 7, 5:

    justi ambo ante Deum,

    ib. Luc. 1, 6;

    and fully: fecit Asa rectum ante conspectum Domini,

    ib. 3 Reg. 15, 11; ib. Apoc. 12, 10.—Hence, homines ante pedes (in later Lat.), servants; cf. the annotators upon Juv. 7, 143.—With verbs of motion:

    ante me ito,

    Plaut. As. 3, 3, 70:

    equitatum omnem ante se mittit,

    Caes. B. G. 1, 21:

    ante ceteras cohortes extra aciem procurrere,

    id. B. C. 1, 55:

    praecurrit ante omnes,

    id. ib. 2, 34; so Nep. Dat. 3, 2; Liv. 7, 41; 45, 40 al.; Vulg. Lev. 27, 11; ib. 1 Reg. 12, 2.—
    2.
    Trop. of preference in judgment, or regulations in respect to rank, before (this is properly the signification of prae, q. v.; hence more rare than that, and never used by Cic.): quem ante me diligo, before myself, more than myself, Balbus ap. Cic. Att. 8, 15.—So ante aliquem esse, to surpass, excel any one:

    facundiā Graecos, gloriā belli Gallos ante Romanos fuisse,

    Sall. C. 53, 3, ubi v. Corte and Kritz:

    tum me vero et ante Alexandrum et ante Pyrrhum et ante omnes alios imperatores esse,

    superior to, Liv. 35, 14:

    necessitas ante rationem est,

    necessity knows no law, Curt. 7, 7, 10.—Hence very freq. (but mostly poet. and post-class.),
    a.
    Ante alios, ante omnes, ante ceteros, etc., before others, before all, etc., to designate a comparative relation;

    also sometimes, for the sake of emphasis, with comparatives and superlatives: tibi, Neptune, ante alios deos gratias ago,

    Plaut. Trin. 4, 1, 5; so Ov. M. 10, 120:

    scito illum ante omnīs minumi mortalem preti,

    Plaut. As. 5, 2, 8:

    tua ante omnes experientia,

    Tac. A. 2, 76; 1, 27; Liv. 1, 9:

    Junoni ante omnīs candentis vaccae media inter cornua (pateram) fundit,

    Verg. A. 4, 59:

    Ipse est ante omnes,

    Vulg. Col. 1, 17:

    O felix una ante alias Priameïa virgo,

    Verg. A. 3, 321:

    ante omnes furor est insignis equarum,

    id. G. 3, 266:

    scelere ante alios immanior omnīs,

    id. A. 1, 347; Liv. 5, 42:

    ante alios pulcherrimus omnīs Turnus,

    Verg. A. 7, 55; so Nep. Att. 3, 3; Liv. 1, 15; cf. Rudd. II. p. 82; II. p. 101; II. p. 305.—
    b.
    Ante omnia.
    (α).
    Before all things, first of all:

    alvus ante omnia ducitur,

    Cels. 7, 30:

    oportet autem ante omnia os nudare,

    id. 8, 2:

    Ante omnia instituit, ut etc.,

    Suet. Ner. 32; id. Calig. 21:

    Ante omnia autem, fratres, etc.,

    Vulg. Jac. 5, 12; ib. 1 Petr. 4, 8.—
    (β).
    Comparatively, above all, especially, chiefty:

    publica maestitia eo ante omnia insignis, quia matronae annum, ut parentem, eum luxerunt,

    Liv. 2, 7; 7, 4:

    quae natura multis et ante omnia ursis,

    Plin. 8, 35, 53, § 125:

    dulces ante omnia Musae,

    the Muses pleasing above all things, Verg. G. 2, 475; id. E. 2, 72:

    deformem et taetrum ante omnia vultum,

    Juv. 10, 191.—
    (γ).
    In entering upon the discussion of several particulars, or in adducing arguments, first of all, in the first place (similar to ac primum quidem, kai prôton men oun; cf. Spald. ad Quint. 4, 2, 4):

    ante omnia quid sit rhetorice,

    Quint. 2, 15, 1:

    ante omnia igitur imitatio per se ipsa non sufficit,

    id. 10, 2, 4; so id. 1, 2, 9; 4, 2, 40; 4, 2, 52; 5, 13, 6; 9, 1, 23.—
    B.
    Of time.
    1.
    Before: ANTE MERIDIEM CAVSAM CONICITO, Fragm. XII. Tab. ap. Auct. ad Her. 2, 13; cf.

    Dirks. Transl. 177 sq.: ante lucem a portu me praemisisti domum,

    Plaut. Am. 2, 1, 55; so Cic. de Or. 2, 64, 259; id. Inv. 2, 4, 15; Suet. Galb. 22; Vulg. Luc. 24, 22:

    ante diem caupo sciet,

    Juv. 9, 108:

    ante brumam,

    Ter. Phorm. 4, 4, 28:

    ante noctem,

    Hor. S. 1, 4, 51:

    pereundum erit ante lucernas,

    Juv. 10, 339:

    ante haec omnia,

    Vulg. Luc. 21, 12.— The designation of time is often expressed paraphrastically.
    a.
    By a person who lived at the time:

    jam ante Socratem,

    before the time of, Cic. Ac. 1, 12, 44:

    qui honos togato habitus ante me est nemini,

    before me, before my time, id. Cat. 4, 3:

    ante Jovem nulli subigebant arva coloni,

    Verg. G. 1, 125:

    vixere fortes ante Agamemnona Multi,

    Hor. C. 4, 9, 25:

    ante Helenam,

    id. S. 1, 3, 107:

    ante se,

    Tac. H. 1, 50:

    quod ante eum nemo,

    Suet. Caes. 26 al. —
    b.
    By other objects pertaining to a particular time: ante hoc factum, Plaut. Mil. 4, 8, 64:

    ante has meas litteras,

    i. e. before the receipt of this letter, Cic. Fam. 13, 17:

    per hunc castissimum ante regiam injuriam sanguinem juro,

    Liv. 1, 59:

    ante mare et terras, et quod tegit omnia, caelum,

    Ov. M. 1, 5:

    ante sidus fervidum,

    Hor. Epod. 1, 27:

    ante cibum,

    id. S. 1, 10, 61, and Juv. 6, 428:

    Hoc discunt omnes ante alpha et beta,

    before their A B C, id. 14, 209:

    cur ante tubam tremor occupat artus?

    Verg. A. 11, 424:

    Tecum prius ergo voluta Haec ante tubas,

    Juv. 1, 169.—Also by the designation of the office of a person:

    ante aedilitatem meam,

    Cic. Att. 12, 17:

    ante sceptrum Dictaei regis,

    Verg. G. 2, 536:

    ante imperium ducis,

    Flor. 4, 2, 66:

    relictis multis filiis et in regno et ante regnum susceptis,

    Just. 2, 10.—And by the designation of office in app. to the person:

    mortuus est ante istum praetorem,

    Cic. Verr. 1, 45, 115:

    docuerant fabulas ante hos consules,

    id. Brut. 18, 73:

    cum ante illum imperatorem clipeis uterentur,

    Nep. Iphicr. 1, 3:

    quos ante se imperatorem nemo ausus sit aspicere,

    id. Epam. 8, 3.—A part. perf. or fut. pass. is freq. added to such substantives for the sake of explanation:

    ante hanc urbem conditam,

    before the founding of this city, Cic. Tusc. 5, 3, 7 (opp. post urbem conditam):

    non multo ante urbem captam,

    id. Div. 1, 45:

    ante Epaminondam natum,

    Nep. Epam. 10, 4:

    ante te cognitum multis orantibus opem tuli,

    Sall. J. 110, 2:

    ante decemviros creatos,

    Liv. 3, 53 al. —
    2.
    Hence particular phrases.
    a.
    Ante tempus,
    (α).
    Before the right time:

    ante tempus excitatis suis,

    Liv. 31, 36.—
    (β).
    Before the appointed, proper, or lawful time:

    factus est consul bis, primum ante tempus,

    Cic. Lael. 3:

    honores et ante tempus et quosdam novi generis cepit,

    Suet. Aug. 26:

    venisti ante tempus torquere nos?

    Vulg. Matt. 8, 29 (cf. annus, II. D.).—
    b.
    Ante diem, poet.,
    (α).
    Before the time:

    Caesaribus virtus contigit ante diem,

    Ov. A. A. 1, 184:

    ante diem vultu gressuque superbo Vicerat aequales,

    Stat. S. 2, 1, 108.—
    (β).
    Before the time destined by fate:

    filius ante diem patrios inquirit in annos,

    Ov. M. 1, 148:

    hic dolor ante diem Pandiona misit ad umbras,

    id. ib. 6, 675; id. A. A. 3, 739:

    sed misera ante diem subitoque accensa furore, etc.,

    Verg. A. 4, 697 (cf. Soph. Antig. 461: ei de tou chronou prosthen thanoumai). —
    c.
    Ante hunc diem, with a negative:

    istunc hominem numquam audivi ante hunc diem,

    never before this day, never until now, Plaut. Ep. 3, 4, 60; 4, 2, 7:

    neque umquam ante hunc diem,

    Ter. Hec. 4, 4, 19; 5, 4, 23:

    Novum crimen et ante hunc diem inauditum ad te Q. Tubero detulit,

    Cic. Lig. 1, 1 (cf. Plaut. Trin. 5, 2, 17: neque eum ante usquam conspexi prius). —
    3.
    Ante diem (abbrev. a. d.) with an ordinal number gives the date, not of the foregoing, but of the present day; e. g. ante diem quintum (a. d. V.) Kalendas Apriles, the fifth day before the calends of April. Orig. the ante belonged to Kalendas, and they said either, ante die quinto Kalendas (i. e. die quinto ante Kalendas), or ante diem quintum Kalendas; the latter phraseology became the prevailing one, and ante diem, being considered as one word, the prepp. in and ex could be prefixed; cf. Manut. ad Cic. Fam. 3, 12; Duker ad Liv. 27, 23; Rudd. II. p. 291; Madv. Gr. Suppl. I.; Drak. ad Liv. 45, 2, 12: me ante diem XIII. Kalendas Januarias principem revocandae libertatis fuisse, the thirteenth before the calends of January, i. e. the 20 th of Dec., Cic. Phil. 14, 7, 20: ante diem XII. Kalendas Novembres, the 21 st of Oct.: ante diem VI. Kalendas Novembres, the 27 th of Oct., id. Cat. 1, 3: ante diem VIII. Kalendas Decembres, the 24 th of Nov., id. Phil. 3, 8: a. d. IV. Id. Mart. (ante diem quartum Idus Martias), i. e. the 12 th of March, Liv. 40, 59: ante diem III. Non. Jan. M. Cicero natus est, i. e. on the 3 d of Jan., Gell. 15, 28 al.:

    in ante diem quartum Kal. Dec. distulit,

    Cic. Phil. 3, 8: caedem te optimatium contulisse in ante diem V. Kal. Nov., to the 28 th of Oct., id. Cat. 1, 3:

    ex ante diem VII. Id. Febr.,

    Varr. R. R. 1, 28, 1: nuntii venerant ex ante diem Non. Jun. usque ad prid. Kal. Sept., from the 3 d of June, Cic. Att. 3, 17:

    supplicatio indicta est ante diem V. Id. Oct. cum eo die in quinque dies,

    Liv. 45, 2, 12.—
    4.
    Sometimes to designate the whole time until the passing moment:

    ante id tempus et mari et terrā duces erant Lace daemonii,

    Nep. Arist. 2, 3:

    qui honos huic uni ante id tempus contigit,

    id. Timoth. 2, 3:

    invictus ante eam diem fuerat,

    Curt. 5, 3, 22.—
    5.
    Ante annos, before the destined time:

    Ante suos annos occidit,

    Ov. Am. 2, 2, 46:

    Ante annos animumque gerens curamque virilem,

    beyond his years, Verg. A. 9, 311 (cf.:

    suos annos praeterire,

    Sil. 4, 428; and:

    annos transcendere factis,

    id. 2, 348). —
    6.
    Ante hoc, for antea, antehac, belongs to the later Latin:

    ante hoc incognita,

    Luc. 6, 116:

    ante hoc domūs pars videntur,

    Tac. G. 13.
    II.
    Adv., of space and time (the latter most freq.).
    A.
    Of space, before, in front, forwards: post me erat Aegina, ante Megara, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 9:

    fluvius ab tergo, ante circaque velut ripa praeceps oram ejus omnem cingebat,

    Liv. 27, 18; 22, 5:

    coronatus stabit et ante calix,

    Tib. 2, 5, 98:

    plena oculis et ante et retro,

    Vulg. Apoc. 4, 6.—Of motion (cf. supra, I. A. 1.):

    si aut manibus ingrediatur quis aut non ante, sed retro,

    Cic. Fin. 5, 12, 35:

    pallida Tisiphone morbos agit ante metumque,

    Verg. G. 3, 552.—
    B.
    1.. Of time, before, previously (always in reference to another past time, while ante as prep. is used in reference to the present).
    a.
    With verbs:

    nonne oportuit Praescīsse me ante,

    Ter. And. 1, 5, 4:

    id te oro, ut ante eamus,

    id. ib. 3, 3, 24;

    very freq. in Cic.: quod utinam illi ante accidisset,

    Cic. Phil. 11, 14:

    quae ante acta sunt,

    id. Verr. 1, 109:

    sicut ante fecimus,

    Vulg. Jos. 8, 5; ib. Jud. 16, 20:

    fructus omnis ante actae vitae,

    Cic. Marcell. 3; so Ov. M. 12, 115, and Tac. A. 6, 16:

    apud vos ante feci mentionem,

    Cic. Agr. 3, 4:

    faciam hoc non novum, sed ab eis ante factum,

    id. Verr. 1, 55; Verg. E. 9, 63; Juv. 3, 243; 15, 320:

    illud de quo ante dixi,

    Cic. Sex. Rosc. 116:

    quos ante dixi,

    id. Off. 2, 14, 50:

    ut ante dixi,

    id. Imp. Pomp. 16; id. Mil. 45:

    quem ad modum ante dixi,

    id. Sex. Rosc. 91:

    additis, quae ante deliquerant,

    Tac. A. 6, 9:

    filium ante sublatum brevi amisit,

    id. Agr. 6; id. G. 10; id. A. 11, 7; id. H. 2, 43.—And often accomp. by jam:

    acceperam jam ante Caesaris litteras, ut etc.,

    Cic. Phil. 2, 49; id. Marcell. 12; id. Verr. 2, 23.—Rarely accomp. by saepe.:

    ut saepe ante fecerant,

    Cic. Balb. 40; id. Rab. Post. 13.—
    b.
    Rarely with adjj.:

    non filius ante pudicus,

    Juv. 3, 111:

    quos acciverat, incertum, experiens an et ante gnavos,

    Tac. A. 14, 7.—
    c.
    Often with substt. in the abl. or acc. for a more accurate designation of time (cf. also abhinc with the abl. and acc.; in these cases ante was considered by the ancient critics as a prep., which could also govern the abl.; cf. Charis. p. 209 P.; Serv. ad Verg. E. 1, 30. The position of ante is sometimes before and sometimes after the subst., and sometimes between the numeral and the subst.):

    illos septem et multis ante saeculis Lycurgum accepimus fuisse sapientes,

    Cic. Tusc. 5, 3, 7:

    etsi perpaucis ante diebus (i. e. before the departure of Theophilus, of whom mention is afterwards made) dederam Q. Mucio litteras ad te,

    id. Fam. 4, 9:

    paucis diebus ante,

    id. Phil. 2, 40:

    viginti annis ante,

    id. Lael. 12, 42:

    voverat eam annis undecim ante,

    Liv. 40, 52, 4 (cf. id. 40, 51:

    quae bello Ligustico ante annis octo vovisset): optimum erit ante annum scrobes facere,

    a year before, Col. 4, 2; Plin. Ep. 8, 23, 7:

    Tyron urbem ante annum Trojanae cladis condiderunt,

    a year before the fall of Troy, Just. 18, 3, 5:

    ante quadriennium amissus es,

    four years previously, Tac. Agr. 45:

    aliquot ante annos,

    Suet. Caes. 12; v. id. ib. 81 al.—
    d.
    With the advv. multo, paulo, aliquanto, tanto, quanto, and rarely permultum:

    multo ante prospexi tempestatem futuram,

    Cic. Fam. 4, 3, 3:

    haud multo ante adventum,

    Tac. Agr. 18.—And in the order ante multo:

    ante multo a te didicerimus,

    Cic. Sen. 2, 6:

    Venisti paulo ante in senatum,

    id. Cat. 1, 7, 16; id. Marcell. 7; id. Mil. 7; Tac. G. 41; id. H. 3, 68; Suet. Caes. 21; Vulg. Sap. 15, 8; ib. 2 Macc. 3, 30;

    6, 29 et saep.—And in the order ante paulo: quae ante paulo perbreviter attigi,

    Cic. Rep. 2, 4:

    profectus est aliquanto ante furorem Catilinae,

    id. Sull. 20, 56 bis; id. Verr. 1, 149.—And in the order ante aliquanto: ante aliquanto quam tu natus es, Cic. Fam. [p. 129] 10, 4; id. Vatin. 25; id. Verr. 2, 46:

    tanto ante praedixeras,

    id. Phil. 2, 33:

    quod si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    id. Verr. 2, 5, 34; 5, 78, 89; id. Cat. 3, 17; id. de Or. 1, 7, 26; so Quint. 2, 4, 28:

    quanto ante providerit,

    Cic. Sest. 8:

    permultum ante certior factus eram litteris,

    id. Fam. 3, 11; cf. Prisc. p. 1191 P.—
    2.
    Followed by quam (written also as one word, antequam; the form prius quam was more freq. in archaic Latin), sooner than; before.
    a.
    With ind. pres.:

    ante quam doceo id factum non esse, libet mihi,

    Cic. Quinct. 48:

    ante quam ad sententiam redeo, de me pauca dicam,

    id. Cat. 4, 20; id. Mil. 7; id. Deiot. 7; id. Clu. 6.—
    b.
    With ind. perf.:

    memini Catonem anno ante quam est mortuus mecum disserere,

    Cic. Lael. 3, 11:

    anno ipso ante quam natus est Ennius,

    id. Brut. 18, 72:

    ante aliquanto quam tu natus es,

    id. Fam. 10, 3:

    neque ante dimisit eum quam fidem dedit,

    Liv. 39, 10:

    ante quam ille est factus inimicus,

    Cic. Phil. 12, 9.—
    c.
    Rarely with fut. perf.:

    ante provinciam sibi decretam audiet quam potuerit tempus ei rei datum suspicari,

    Cic. Phil. 11, 24:

    neque defatigabor ante quam... percepero,

    id. de Or. 3, 36, 145.—
    d.
    With subj. pres.:

    ante quam veniat in Pontum, litteras ad Cn. Pompeium mittet,

    Cic. Agr. 2, 53:

    hac lege ante omnia veniunt, quam gleba una ematur,

    id. ib. 2, 71; id. Sest. 15; id. Phil. 1, 1; Verg. E. 1, 60 sqq.; Vulg. Gen. 11, 4; ib. 4 Reg. 2, 9; ib. Matt. 6, 8.—
    e.
    With subj. imperf.:

    Romae et ad urbem, ante quam proficisceretur, quaerere coepit,

    Cic. Verr. 2, 167:

    qui (sol) ante quam se abderet, fugientem vidit Antonium,

    id. Phil. 14, 27; 8, 1; id. Verr. 4, 147; Vulg. Gen. 2, 5; 13, 10; ib. Matt. 1, 18; ib. Joan. 8, 58.—
    f.
    With subj. perf.:

    ante vero quam sit ea res adlata, laetitiā frui satis est,

    Cic. Phil. 14, 1:

    domesticum malum opprimit ante quam prospicere potueris,

    id. Verr. 1, 39; id. Sull. 44; id. Planc. 40:

    nec ante vincere desierint quam Rubro mari inclusis quod vincerent defuerit,

    Liv. 42, 52:

    nec ante (barbam capillumque) dempserit quam vindicāsset,

    Suet. Caes. 67.—
    g.
    With subj. pluperf.:

    se ante quam eam uxorem duxisset domum, sperāsse etc.,

    Ter. Hec. 1, 2, 71:

    qui ante quam de meo adventu audire potuissent, in Macedoniam perrexi,

    Cic. Planc. 98:

    ut consul ante fieret, quam ullum alium magistratum capere licuisset,

    id. Imp. Pomp. 62; id. Quinct. 9; id. Verr. 2, 55; 2, 171.—
    h.
    With inf.:

    dici vix potest quam multa sint quae respondeatis ante fieri oportere, quam ad hanc rationem devenire,

    Cic. Quinct. 54.—
    i.
    With part.:

    armati nullum ante finem pugnae quam morientes fecerunt,

    Liv. 21, 15, 4 (on the use of these different constructions, v. Roby, §§ 1671, 1462, 1672 etc.; Draeger, Hist. Synt. II. pp. 589 sqq.;

    and esp. Fischer, Gr. § 621). —In the poets sometimes with quam before ante: Respice item quam nil ad nos anteacta vetustas Temporis aeterni fuerit, quam nascimur ante,

    Lucr. 3, 972:

    Non ego signatis quicquam mandare tabellis, Ne legat id nemo quam meus ante, velim,

    Tib. 4, 7, 8; Mart. 9, 36, 6.—Also in the poets sometimes pleon. ante—prius—quam:

    sed mihi vel tellus optem prius ima dehiscat Ante, pudor, quam te violo aut tua jura resolvo,

    Verg. A. 4, 24; so,

    prius—quam— ante: Aut prius infecto deposcit praemia cursu, Septima quam metam triverit ante rota?

    Prop. 3, 20, 25.—
    3.
    For the designation of order, foll. by tum, deinde, etc., first, in the first place (only in later Lat. for the class. primum):

    ut ante caput, deinde reliqua pars auferatur,

    Cels. 7, 29:

    et ante dicam de his, quae, etc.: tum, etc.,

    id. 5, 26:

    ante tonderi... deinde... tum, etc.,

    id. 6, 6, 8; so Plin. 34, 13, 34, § 131 dub.—
    4.
    Very rarely used as adj. (in imitation of the Greek):

    neque enim ignari sumus ante malorum,

    earlier, previous ills, Verg. A. 1, 198 (cf. tôn paros kakôn, Soph. O. T. 1423):

    ille elegit, qui recipit ante meliorem,

    Quint. Decl. 1, 14; cf. Liv. 24, 82, 5 (on this use of the adv., v. Kritz ad Sall. J. 76, 5).
    III.
    In composition.
    A.
    Of space, before, in front of, forwards: antepono, antefigo, antefero, antemitto.—
    B.
    Fig. of preference, before, above: antepono.—
    C.
    Of degree, before, above, more: antepotens, antepollens—
    D.
    In designations of time only with adjj. and advv.: antelucanus, antemeridianus, antehac, antelucio.With verbs, ante is more correctly written separately: ante actus, ante factus, ante gestus, ante paro, etc., although editions differ in this respect. V. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 361-390, and pp. 394-402.

    Lewis & Short latin dictionary > ante

  • 17 anti

    antĕ (old form anti, whence antidea, antideo, antidhac; v. antea, anteeo, and antehac) [Gr. anti, over against, facing, anta, antên; Sanscr. anti = over against; Germ. ant- in Ant-wort = Goth. anda-vaurdi, an answer, anda-nahti, the night before], prep. and adv. (acc. to Max. Victor. p. 1953, as prep. with the grave accent; as adv. with the acute on the last syl.).
    I.
    Prep. with acc., before (syn.: prae, pro).
    A.
    In space, or trop. in regard to estimation, judgment, or rank (usu. only of objects at rest. while prae is used of those in motion; cf. Herz. ad Caes. B. G. 1, 21; v. exceptions infra).
    1.
    In space:

    quem ante aedīs video,

    Plaut. Am. 1, 1, 136:

    ante ostium Me audivit stare,

    Ter. And. 3, 1, 16; so Vulg. Lev. 1, 5:

    Ornatas paulo ante fores,

    Juv. 6, 227; so Vulg. Num. 3, 26:

    ante meum limen,

    Juv. 11, 190:

    ante suum fundum,

    Cic. Mil. 10:

    ut ante suos hortulos postridie piscarentur,

    id. Off. 3, 14, 58:

    ante sepulcrales infelix adstitit aras,

    Ov. M. 8, 480; so Verg. A. 1, 344; 3, 545; Juv. 10, 268:

    ante altaria,

    id. 8, 155; so Vulg. Deut. 26, 4; ib. Matt. 5, 24. —Of persons:

    ante hosce deos erant arulae,

    Cic. Verr. 2, 4, 3:

    quīs ante ora patrum contigit oppetere,

    Verg. A. 1, 95; id. G. 4, 477:

    ipsius unam (navem) ante oculos pontus in puppim ferit,

    id. A. 1, 114; 2, 531; 2, 773:

    ante se statuit funditores,

    Liv. 42, 58:

    Flos Asiae ante ipsum,

    Juv. 5, 56; Vulg. Matt. 17, 2:

    si luditur alea pernox Ante Numantinos,

    Juv. 8, 11.— Trop.:

    ante oculos collocata,

    Cic. de Or. 1, 43, 192:

    ante oculos errat domus,

    Ov. Tr. 3, 4, 57: [p. 128] causam ante eum diceret, before him as judge, Cic. Verr. 1, 3, 9:

    donec stet ante judicium,

    Vulg. Josh. 20, 6; ib. Marc. 13, 9.—And in eccl. Lat., after the Heb. and Hel. Gr., before, in the sight of, in the judgment of:

    ante Dominum vilior fiam,

    Vulg. 2 Reg. 6, 21 sq.:

    non te justifices ante Deum,

    ib. Eccli. 7, 5:

    justi ambo ante Deum,

    ib. Luc. 1, 6;

    and fully: fecit Asa rectum ante conspectum Domini,

    ib. 3 Reg. 15, 11; ib. Apoc. 12, 10.—Hence, homines ante pedes (in later Lat.), servants; cf. the annotators upon Juv. 7, 143.—With verbs of motion:

    ante me ito,

    Plaut. As. 3, 3, 70:

    equitatum omnem ante se mittit,

    Caes. B. G. 1, 21:

    ante ceteras cohortes extra aciem procurrere,

    id. B. C. 1, 55:

    praecurrit ante omnes,

    id. ib. 2, 34; so Nep. Dat. 3, 2; Liv. 7, 41; 45, 40 al.; Vulg. Lev. 27, 11; ib. 1 Reg. 12, 2.—
    2.
    Trop. of preference in judgment, or regulations in respect to rank, before (this is properly the signification of prae, q. v.; hence more rare than that, and never used by Cic.): quem ante me diligo, before myself, more than myself, Balbus ap. Cic. Att. 8, 15.—So ante aliquem esse, to surpass, excel any one:

    facundiā Graecos, gloriā belli Gallos ante Romanos fuisse,

    Sall. C. 53, 3, ubi v. Corte and Kritz:

    tum me vero et ante Alexandrum et ante Pyrrhum et ante omnes alios imperatores esse,

    superior to, Liv. 35, 14:

    necessitas ante rationem est,

    necessity knows no law, Curt. 7, 7, 10.—Hence very freq. (but mostly poet. and post-class.),
    a.
    Ante alios, ante omnes, ante ceteros, etc., before others, before all, etc., to designate a comparative relation;

    also sometimes, for the sake of emphasis, with comparatives and superlatives: tibi, Neptune, ante alios deos gratias ago,

    Plaut. Trin. 4, 1, 5; so Ov. M. 10, 120:

    scito illum ante omnīs minumi mortalem preti,

    Plaut. As. 5, 2, 8:

    tua ante omnes experientia,

    Tac. A. 2, 76; 1, 27; Liv. 1, 9:

    Junoni ante omnīs candentis vaccae media inter cornua (pateram) fundit,

    Verg. A. 4, 59:

    Ipse est ante omnes,

    Vulg. Col. 1, 17:

    O felix una ante alias Priameïa virgo,

    Verg. A. 3, 321:

    ante omnes furor est insignis equarum,

    id. G. 3, 266:

    scelere ante alios immanior omnīs,

    id. A. 1, 347; Liv. 5, 42:

    ante alios pulcherrimus omnīs Turnus,

    Verg. A. 7, 55; so Nep. Att. 3, 3; Liv. 1, 15; cf. Rudd. II. p. 82; II. p. 101; II. p. 305.—
    b.
    Ante omnia.
    (α).
    Before all things, first of all:

    alvus ante omnia ducitur,

    Cels. 7, 30:

    oportet autem ante omnia os nudare,

    id. 8, 2:

    Ante omnia instituit, ut etc.,

    Suet. Ner. 32; id. Calig. 21:

    Ante omnia autem, fratres, etc.,

    Vulg. Jac. 5, 12; ib. 1 Petr. 4, 8.—
    (β).
    Comparatively, above all, especially, chiefty:

    publica maestitia eo ante omnia insignis, quia matronae annum, ut parentem, eum luxerunt,

    Liv. 2, 7; 7, 4:

    quae natura multis et ante omnia ursis,

    Plin. 8, 35, 53, § 125:

    dulces ante omnia Musae,

    the Muses pleasing above all things, Verg. G. 2, 475; id. E. 2, 72:

    deformem et taetrum ante omnia vultum,

    Juv. 10, 191.—
    (γ).
    In entering upon the discussion of several particulars, or in adducing arguments, first of all, in the first place (similar to ac primum quidem, kai prôton men oun; cf. Spald. ad Quint. 4, 2, 4):

    ante omnia quid sit rhetorice,

    Quint. 2, 15, 1:

    ante omnia igitur imitatio per se ipsa non sufficit,

    id. 10, 2, 4; so id. 1, 2, 9; 4, 2, 40; 4, 2, 52; 5, 13, 6; 9, 1, 23.—
    B.
    Of time.
    1.
    Before: ANTE MERIDIEM CAVSAM CONICITO, Fragm. XII. Tab. ap. Auct. ad Her. 2, 13; cf.

    Dirks. Transl. 177 sq.: ante lucem a portu me praemisisti domum,

    Plaut. Am. 2, 1, 55; so Cic. de Or. 2, 64, 259; id. Inv. 2, 4, 15; Suet. Galb. 22; Vulg. Luc. 24, 22:

    ante diem caupo sciet,

    Juv. 9, 108:

    ante brumam,

    Ter. Phorm. 4, 4, 28:

    ante noctem,

    Hor. S. 1, 4, 51:

    pereundum erit ante lucernas,

    Juv. 10, 339:

    ante haec omnia,

    Vulg. Luc. 21, 12.— The designation of time is often expressed paraphrastically.
    a.
    By a person who lived at the time:

    jam ante Socratem,

    before the time of, Cic. Ac. 1, 12, 44:

    qui honos togato habitus ante me est nemini,

    before me, before my time, id. Cat. 4, 3:

    ante Jovem nulli subigebant arva coloni,

    Verg. G. 1, 125:

    vixere fortes ante Agamemnona Multi,

    Hor. C. 4, 9, 25:

    ante Helenam,

    id. S. 1, 3, 107:

    ante se,

    Tac. H. 1, 50:

    quod ante eum nemo,

    Suet. Caes. 26 al. —
    b.
    By other objects pertaining to a particular time: ante hoc factum, Plaut. Mil. 4, 8, 64:

    ante has meas litteras,

    i. e. before the receipt of this letter, Cic. Fam. 13, 17:

    per hunc castissimum ante regiam injuriam sanguinem juro,

    Liv. 1, 59:

    ante mare et terras, et quod tegit omnia, caelum,

    Ov. M. 1, 5:

    ante sidus fervidum,

    Hor. Epod. 1, 27:

    ante cibum,

    id. S. 1, 10, 61, and Juv. 6, 428:

    Hoc discunt omnes ante alpha et beta,

    before their A B C, id. 14, 209:

    cur ante tubam tremor occupat artus?

    Verg. A. 11, 424:

    Tecum prius ergo voluta Haec ante tubas,

    Juv. 1, 169.—Also by the designation of the office of a person:

    ante aedilitatem meam,

    Cic. Att. 12, 17:

    ante sceptrum Dictaei regis,

    Verg. G. 2, 536:

    ante imperium ducis,

    Flor. 4, 2, 66:

    relictis multis filiis et in regno et ante regnum susceptis,

    Just. 2, 10.—And by the designation of office in app. to the person:

    mortuus est ante istum praetorem,

    Cic. Verr. 1, 45, 115:

    docuerant fabulas ante hos consules,

    id. Brut. 18, 73:

    cum ante illum imperatorem clipeis uterentur,

    Nep. Iphicr. 1, 3:

    quos ante se imperatorem nemo ausus sit aspicere,

    id. Epam. 8, 3.—A part. perf. or fut. pass. is freq. added to such substantives for the sake of explanation:

    ante hanc urbem conditam,

    before the founding of this city, Cic. Tusc. 5, 3, 7 (opp. post urbem conditam):

    non multo ante urbem captam,

    id. Div. 1, 45:

    ante Epaminondam natum,

    Nep. Epam. 10, 4:

    ante te cognitum multis orantibus opem tuli,

    Sall. J. 110, 2:

    ante decemviros creatos,

    Liv. 3, 53 al. —
    2.
    Hence particular phrases.
    a.
    Ante tempus,
    (α).
    Before the right time:

    ante tempus excitatis suis,

    Liv. 31, 36.—
    (β).
    Before the appointed, proper, or lawful time:

    factus est consul bis, primum ante tempus,

    Cic. Lael. 3:

    honores et ante tempus et quosdam novi generis cepit,

    Suet. Aug. 26:

    venisti ante tempus torquere nos?

    Vulg. Matt. 8, 29 (cf. annus, II. D.).—
    b.
    Ante diem, poet.,
    (α).
    Before the time:

    Caesaribus virtus contigit ante diem,

    Ov. A. A. 1, 184:

    ante diem vultu gressuque superbo Vicerat aequales,

    Stat. S. 2, 1, 108.—
    (β).
    Before the time destined by fate:

    filius ante diem patrios inquirit in annos,

    Ov. M. 1, 148:

    hic dolor ante diem Pandiona misit ad umbras,

    id. ib. 6, 675; id. A. A. 3, 739:

    sed misera ante diem subitoque accensa furore, etc.,

    Verg. A. 4, 697 (cf. Soph. Antig. 461: ei de tou chronou prosthen thanoumai). —
    c.
    Ante hunc diem, with a negative:

    istunc hominem numquam audivi ante hunc diem,

    never before this day, never until now, Plaut. Ep. 3, 4, 60; 4, 2, 7:

    neque umquam ante hunc diem,

    Ter. Hec. 4, 4, 19; 5, 4, 23:

    Novum crimen et ante hunc diem inauditum ad te Q. Tubero detulit,

    Cic. Lig. 1, 1 (cf. Plaut. Trin. 5, 2, 17: neque eum ante usquam conspexi prius). —
    3.
    Ante diem (abbrev. a. d.) with an ordinal number gives the date, not of the foregoing, but of the present day; e. g. ante diem quintum (a. d. V.) Kalendas Apriles, the fifth day before the calends of April. Orig. the ante belonged to Kalendas, and they said either, ante die quinto Kalendas (i. e. die quinto ante Kalendas), or ante diem quintum Kalendas; the latter phraseology became the prevailing one, and ante diem, being considered as one word, the prepp. in and ex could be prefixed; cf. Manut. ad Cic. Fam. 3, 12; Duker ad Liv. 27, 23; Rudd. II. p. 291; Madv. Gr. Suppl. I.; Drak. ad Liv. 45, 2, 12: me ante diem XIII. Kalendas Januarias principem revocandae libertatis fuisse, the thirteenth before the calends of January, i. e. the 20 th of Dec., Cic. Phil. 14, 7, 20: ante diem XII. Kalendas Novembres, the 21 st of Oct.: ante diem VI. Kalendas Novembres, the 27 th of Oct., id. Cat. 1, 3: ante diem VIII. Kalendas Decembres, the 24 th of Nov., id. Phil. 3, 8: a. d. IV. Id. Mart. (ante diem quartum Idus Martias), i. e. the 12 th of March, Liv. 40, 59: ante diem III. Non. Jan. M. Cicero natus est, i. e. on the 3 d of Jan., Gell. 15, 28 al.:

    in ante diem quartum Kal. Dec. distulit,

    Cic. Phil. 3, 8: caedem te optimatium contulisse in ante diem V. Kal. Nov., to the 28 th of Oct., id. Cat. 1, 3:

    ex ante diem VII. Id. Febr.,

    Varr. R. R. 1, 28, 1: nuntii venerant ex ante diem Non. Jun. usque ad prid. Kal. Sept., from the 3 d of June, Cic. Att. 3, 17:

    supplicatio indicta est ante diem V. Id. Oct. cum eo die in quinque dies,

    Liv. 45, 2, 12.—
    4.
    Sometimes to designate the whole time until the passing moment:

    ante id tempus et mari et terrā duces erant Lace daemonii,

    Nep. Arist. 2, 3:

    qui honos huic uni ante id tempus contigit,

    id. Timoth. 2, 3:

    invictus ante eam diem fuerat,

    Curt. 5, 3, 22.—
    5.
    Ante annos, before the destined time:

    Ante suos annos occidit,

    Ov. Am. 2, 2, 46:

    Ante annos animumque gerens curamque virilem,

    beyond his years, Verg. A. 9, 311 (cf.:

    suos annos praeterire,

    Sil. 4, 428; and:

    annos transcendere factis,

    id. 2, 348). —
    6.
    Ante hoc, for antea, antehac, belongs to the later Latin:

    ante hoc incognita,

    Luc. 6, 116:

    ante hoc domūs pars videntur,

    Tac. G. 13.
    II.
    Adv., of space and time (the latter most freq.).
    A.
    Of space, before, in front, forwards: post me erat Aegina, ante Megara, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 9:

    fluvius ab tergo, ante circaque velut ripa praeceps oram ejus omnem cingebat,

    Liv. 27, 18; 22, 5:

    coronatus stabit et ante calix,

    Tib. 2, 5, 98:

    plena oculis et ante et retro,

    Vulg. Apoc. 4, 6.—Of motion (cf. supra, I. A. 1.):

    si aut manibus ingrediatur quis aut non ante, sed retro,

    Cic. Fin. 5, 12, 35:

    pallida Tisiphone morbos agit ante metumque,

    Verg. G. 3, 552.—
    B.
    1.. Of time, before, previously (always in reference to another past time, while ante as prep. is used in reference to the present).
    a.
    With verbs:

    nonne oportuit Praescīsse me ante,

    Ter. And. 1, 5, 4:

    id te oro, ut ante eamus,

    id. ib. 3, 3, 24;

    very freq. in Cic.: quod utinam illi ante accidisset,

    Cic. Phil. 11, 14:

    quae ante acta sunt,

    id. Verr. 1, 109:

    sicut ante fecimus,

    Vulg. Jos. 8, 5; ib. Jud. 16, 20:

    fructus omnis ante actae vitae,

    Cic. Marcell. 3; so Ov. M. 12, 115, and Tac. A. 6, 16:

    apud vos ante feci mentionem,

    Cic. Agr. 3, 4:

    faciam hoc non novum, sed ab eis ante factum,

    id. Verr. 1, 55; Verg. E. 9, 63; Juv. 3, 243; 15, 320:

    illud de quo ante dixi,

    Cic. Sex. Rosc. 116:

    quos ante dixi,

    id. Off. 2, 14, 50:

    ut ante dixi,

    id. Imp. Pomp. 16; id. Mil. 45:

    quem ad modum ante dixi,

    id. Sex. Rosc. 91:

    additis, quae ante deliquerant,

    Tac. A. 6, 9:

    filium ante sublatum brevi amisit,

    id. Agr. 6; id. G. 10; id. A. 11, 7; id. H. 2, 43.—And often accomp. by jam:

    acceperam jam ante Caesaris litteras, ut etc.,

    Cic. Phil. 2, 49; id. Marcell. 12; id. Verr. 2, 23.—Rarely accomp. by saepe.:

    ut saepe ante fecerant,

    Cic. Balb. 40; id. Rab. Post. 13.—
    b.
    Rarely with adjj.:

    non filius ante pudicus,

    Juv. 3, 111:

    quos acciverat, incertum, experiens an et ante gnavos,

    Tac. A. 14, 7.—
    c.
    Often with substt. in the abl. or acc. for a more accurate designation of time (cf. also abhinc with the abl. and acc.; in these cases ante was considered by the ancient critics as a prep., which could also govern the abl.; cf. Charis. p. 209 P.; Serv. ad Verg. E. 1, 30. The position of ante is sometimes before and sometimes after the subst., and sometimes between the numeral and the subst.):

    illos septem et multis ante saeculis Lycurgum accepimus fuisse sapientes,

    Cic. Tusc. 5, 3, 7:

    etsi perpaucis ante diebus (i. e. before the departure of Theophilus, of whom mention is afterwards made) dederam Q. Mucio litteras ad te,

    id. Fam. 4, 9:

    paucis diebus ante,

    id. Phil. 2, 40:

    viginti annis ante,

    id. Lael. 12, 42:

    voverat eam annis undecim ante,

    Liv. 40, 52, 4 (cf. id. 40, 51:

    quae bello Ligustico ante annis octo vovisset): optimum erit ante annum scrobes facere,

    a year before, Col. 4, 2; Plin. Ep. 8, 23, 7:

    Tyron urbem ante annum Trojanae cladis condiderunt,

    a year before the fall of Troy, Just. 18, 3, 5:

    ante quadriennium amissus es,

    four years previously, Tac. Agr. 45:

    aliquot ante annos,

    Suet. Caes. 12; v. id. ib. 81 al.—
    d.
    With the advv. multo, paulo, aliquanto, tanto, quanto, and rarely permultum:

    multo ante prospexi tempestatem futuram,

    Cic. Fam. 4, 3, 3:

    haud multo ante adventum,

    Tac. Agr. 18.—And in the order ante multo:

    ante multo a te didicerimus,

    Cic. Sen. 2, 6:

    Venisti paulo ante in senatum,

    id. Cat. 1, 7, 16; id. Marcell. 7; id. Mil. 7; Tac. G. 41; id. H. 3, 68; Suet. Caes. 21; Vulg. Sap. 15, 8; ib. 2 Macc. 3, 30;

    6, 29 et saep.—And in the order ante paulo: quae ante paulo perbreviter attigi,

    Cic. Rep. 2, 4:

    profectus est aliquanto ante furorem Catilinae,

    id. Sull. 20, 56 bis; id. Verr. 1, 149.—And in the order ante aliquanto: ante aliquanto quam tu natus es, Cic. Fam. [p. 129] 10, 4; id. Vatin. 25; id. Verr. 2, 46:

    tanto ante praedixeras,

    id. Phil. 2, 33:

    quod si Cleomenes non tanto ante fugisset,

    id. Verr. 2, 5, 34; 5, 78, 89; id. Cat. 3, 17; id. de Or. 1, 7, 26; so Quint. 2, 4, 28:

    quanto ante providerit,

    Cic. Sest. 8:

    permultum ante certior factus eram litteris,

    id. Fam. 3, 11; cf. Prisc. p. 1191 P.—
    2.
    Followed by quam (written also as one word, antequam; the form prius quam was more freq. in archaic Latin), sooner than; before.
    a.
    With ind. pres.:

    ante quam doceo id factum non esse, libet mihi,

    Cic. Quinct. 48:

    ante quam ad sententiam redeo, de me pauca dicam,

    id. Cat. 4, 20; id. Mil. 7; id. Deiot. 7; id. Clu. 6.—
    b.
    With ind. perf.:

    memini Catonem anno ante quam est mortuus mecum disserere,

    Cic. Lael. 3, 11:

    anno ipso ante quam natus est Ennius,

    id. Brut. 18, 72:

    ante aliquanto quam tu natus es,

    id. Fam. 10, 3:

    neque ante dimisit eum quam fidem dedit,

    Liv. 39, 10:

    ante quam ille est factus inimicus,

    Cic. Phil. 12, 9.—
    c.
    Rarely with fut. perf.:

    ante provinciam sibi decretam audiet quam potuerit tempus ei rei datum suspicari,

    Cic. Phil. 11, 24:

    neque defatigabor ante quam... percepero,

    id. de Or. 3, 36, 145.—
    d.
    With subj. pres.:

    ante quam veniat in Pontum, litteras ad Cn. Pompeium mittet,

    Cic. Agr. 2, 53:

    hac lege ante omnia veniunt, quam gleba una ematur,

    id. ib. 2, 71; id. Sest. 15; id. Phil. 1, 1; Verg. E. 1, 60 sqq.; Vulg. Gen. 11, 4; ib. 4 Reg. 2, 9; ib. Matt. 6, 8.—
    e.
    With subj. imperf.:

    Romae et ad urbem, ante quam proficisceretur, quaerere coepit,

    Cic. Verr. 2, 167:

    qui (sol) ante quam se abderet, fugientem vidit Antonium,

    id. Phil. 14, 27; 8, 1; id. Verr. 4, 147; Vulg. Gen. 2, 5; 13, 10; ib. Matt. 1, 18; ib. Joan. 8, 58.—
    f.
    With subj. perf.:

    ante vero quam sit ea res adlata, laetitiā frui satis est,

    Cic. Phil. 14, 1:

    domesticum malum opprimit ante quam prospicere potueris,

    id. Verr. 1, 39; id. Sull. 44; id. Planc. 40:

    nec ante vincere desierint quam Rubro mari inclusis quod vincerent defuerit,

    Liv. 42, 52:

    nec ante (barbam capillumque) dempserit quam vindicāsset,

    Suet. Caes. 67.—
    g.
    With subj. pluperf.:

    se ante quam eam uxorem duxisset domum, sperāsse etc.,

    Ter. Hec. 1, 2, 71:

    qui ante quam de meo adventu audire potuissent, in Macedoniam perrexi,

    Cic. Planc. 98:

    ut consul ante fieret, quam ullum alium magistratum capere licuisset,

    id. Imp. Pomp. 62; id. Quinct. 9; id. Verr. 2, 55; 2, 171.—
    h.
    With inf.:

    dici vix potest quam multa sint quae respondeatis ante fieri oportere, quam ad hanc rationem devenire,

    Cic. Quinct. 54.—
    i.
    With part.:

    armati nullum ante finem pugnae quam morientes fecerunt,

    Liv. 21, 15, 4 (on the use of these different constructions, v. Roby, §§ 1671, 1462, 1672 etc.; Draeger, Hist. Synt. II. pp. 589 sqq.;

    and esp. Fischer, Gr. § 621). —In the poets sometimes with quam before ante: Respice item quam nil ad nos anteacta vetustas Temporis aeterni fuerit, quam nascimur ante,

    Lucr. 3, 972:

    Non ego signatis quicquam mandare tabellis, Ne legat id nemo quam meus ante, velim,

    Tib. 4, 7, 8; Mart. 9, 36, 6.—Also in the poets sometimes pleon. ante—prius—quam:

    sed mihi vel tellus optem prius ima dehiscat Ante, pudor, quam te violo aut tua jura resolvo,

    Verg. A. 4, 24; so,

    prius—quam— ante: Aut prius infecto deposcit praemia cursu, Septima quam metam triverit ante rota?

    Prop. 3, 20, 25.—
    3.
    For the designation of order, foll. by tum, deinde, etc., first, in the first place (only in later Lat. for the class. primum):

    ut ante caput, deinde reliqua pars auferatur,

    Cels. 7, 29:

    et ante dicam de his, quae, etc.: tum, etc.,

    id. 5, 26:

    ante tonderi... deinde... tum, etc.,

    id. 6, 6, 8; so Plin. 34, 13, 34, § 131 dub.—
    4.
    Very rarely used as adj. (in imitation of the Greek):

    neque enim ignari sumus ante malorum,

    earlier, previous ills, Verg. A. 1, 198 (cf. tôn paros kakôn, Soph. O. T. 1423):

    ille elegit, qui recipit ante meliorem,

    Quint. Decl. 1, 14; cf. Liv. 24, 82, 5 (on this use of the adv., v. Kritz ad Sall. J. 76, 5).
    III.
    In composition.
    A.
    Of space, before, in front of, forwards: antepono, antefigo, antefero, antemitto.—
    B.
    Fig. of preference, before, above: antepono.—
    C.
    Of degree, before, above, more: antepotens, antepollens—
    D.
    In designations of time only with adjj. and advv.: antelucanus, antemeridianus, antehac, antelucio.With verbs, ante is more correctly written separately: ante actus, ante factus, ante gestus, ante paro, etc., although editions differ in this respect. V. more upon this word in Hand, Turs. I. pp. 361-390, and pp. 394-402.

    Lewis & Short latin dictionary > anti

  • 18 avidus

    ăvĭdus, a, um, adj. [1. aveo], longing eagerly for something (either lawful or unlawful), desirous, eager, earnest, greedy (diff. from avarus, q. v.).
    I.
    In gen., constr. with gen., in with acc., dat., or absol.
    (α).
    With gen.:

    cibi,

    Ter. Eun. 5, 4, 16:

    Romani semper appetentes gloriae praeter ceteras gentes atque avidi laudis,

    Cic. Imp. Pomp. 3, 7:

    festinatio victoriae avida,

    id. Phil. 3, 1; so,

    potentiae, honoris, divitiarum,

    Sall. J. 15, 4:

    avidissimus privatae gratiae, id. H. Fr. (Orat. Cottae ad Popul. p. 245 Gerl.): turba avida novarum rerum,

    Liv. 1, 8, 6:

    avidus poenae (sc. sumendae),

    id. 8, 30, 13:

    libidinum,

    Hor. C. 1, 18, 11:

    futuri,

    id. A. P. 172 et saep.:

    belli gerundi,

    Sall. J. 35, 3: malefaciundi, id. H. Fr. ap. Serv. ad Verg. A. 9, 343 (p. 251, n. 116 Gerl.):

    avidior properandi,

    id. H. Fr. 4, 30 Gerl.:

    videndi,

    Ov. M. 10, 56 et saep.— Poet. with inf. (inst. of gen. of gerund.):

    avidi committere pugnam,

    Ov. M. 5, 75:

    cognoscere amantem,

    id. ib. 10, 472:

    Chaos innumeros avidum confundere mundos,

    Luc. 6, 696 al. —A. more remote gen. relation is found in Lucr.:

    Humanum genus est avidum nimis auricularum,

    in respect of, Lucr. 4, 594.—
    (β).
    With in with acc.:

    avida in novas res ingenia,

    Liv. 22, 21, 2:

    avidae in direptiones manus,

    id. 5, 20, 6.—
    * (γ).
    With dat.:

    servorum manus subitis avidae,

    Tac. H. 1, 7.—
    (δ).
    Absol. and transf. to inanimate things:

    ita sunt avidae (aures meae), etc.,

    Cic. Or. 29, 104:

    avidi cursus frena retentat equi,

    Ov. P. 3, 9, 26:

    avidae libidines,

    Cic. Sen. 12, 39:

    amor,

    Cat. 68, 83:

    cor,

    Ov. Tr. 3, 11, 58:

    pectus,

    id. H. 9, 161:

    amplexus,

    id. M. 7, 143.—
    II.
    Esp
    A.
    Eager for gain, avaricious, covetous, greedy of money, = avarus:

    me dices avidum esse hominem,

    Plaut. Ps. 5, 2, 34; id. Aul. prol. 9; 3, 5, 12; id. Bacch. 2, 3, 43:

    Sed habet patrem quendam avidum, miserum atque aridum,

    Ter. Heaut, 3, 2, 15:

    divitiasque Conduplicant avidi,

    Lucr. 3, 71:

    aliquantum ad rem avidior,

    Ter. Eun. 1, 2, 51:

    grati animi, non appetentis, non avidi signa proferri perutile est,

    Cic. de Or. 2, 43, 182; id. Rosc. Com. 7 fin.:

    avidae manus heredis,

    Hor. C. 4, 7, 19 al. —
    B.
    Eager for food, hungry, greedy, voracious, gluttonous:

    Avidos vicinum funus et aegros Exanimat,

    Hor. S. 1, 4, 126:

    convivae,

    id. ib. 1, 5, 75: Noli avidus esse in omni epulatione, * Vulg. Eccli. 37, 32.— Poet.:

    Efficit ut largis avidum mare fluminis undis,

    insatiable, Lucr. 1, 1031:

    Exitio est avidum mare nautis,

    Hor. C. 1, 28, 18:

    morbus,

    Lucr. 6, 1236:

    manus Mortis,

    Tib. 1, 3, 4:

    ignis,

    Ov. M. 9, 234; 12, 280:

    flammae,

    id. ib. 9, 172:

    morsus,

    id. ib. 4, 724 et saep.—
    C.
    In Lucr. of space as swallowing up objects, wide, large, vast:

    Inde avidei partem montes silvaeque ferarum Possedere,

    Lucr. 5, 202: avido complexu quem tenet aether id. 2, 1066; so id. 5, 470.— Adv., eagerly, greedily, etc.
    a.
    Anteclass. form ăvĭdĭter: invadere pocula, Val. Antias ap. Arn. 5, p. 155; so App.: merum ventri ingurgitare, Met. 4, p. 145, 27.—
    b.
    Class. form ăvĭdē: ab ludis animus atque aures avent avide exspectantes mentium, Enn. ap. Varr. L. L. 6, § 83 Müll. (Trag. v. 71 Vahl.); Lucr. 4, 1108:

    adripere Graecas litteras,

    Cic. Sen. 8, 26:

    adpetere aliquid,

    id. ib. 20, 72:

    exspectare aliquid,

    id. Att. 12, 40; 16, 10:

    jam bibit avide,

    Suet. Tib. 59:

    pransus,

    Hor. S. 1, 6, 127 al. — Comp.:

    avidius se in voluptates mergere,

    Liv. 23, 18, 11:

    procurrere,

    id. 34, 15, 4:

    avidius vino ciboque corpora onerant,

    id. 41, 2, 13:

    vesci,

    Suet. Calig. 18.— Sup.:

    avidissime exspectare aliquid,

    Cic. Phil. 14, 1:

    credere aliquid,

    Plin. 5, 1, 1, § 4:

    adprehendere palmam,

    id. 14, 22, 28, § 147.

    Lewis & Short latin dictionary > avidus

  • 19 conspiciens

    1.
    con-spĭcĭo, spexi, spectum, 3, v. a. and n., to look at attentively, to get sight of, to descry, perceive, observe (class. in prose and poetry).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    (α).
    Absol.:

    inter eas regiones, quā oculi conspiciant,

    Varr. L. L. 7, § 9 Müll.:

    in tabernam,

    Petr. 140, 14.—
    (β).
    With acc.:

    me interrogas, Qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul,

    Plaut. Am. 2, 2, 122:

    quae aedes... quas quotiensquomque conspicio, fleo,

    id. Capt. 1, 1, 29:

    si queat usquam Conspicere amissum fetum,

    Lucr. 2, 358: quandoque te in jure conspicio, Leg. Act. ap. Cic. Caecin. 19, 54, and id. Mur. 12, 26:

    ut procul novum vehiculum Argonautarum e monte conspexit,

    Cic. N. D. 2, 35, 89:

    quisque... quae prima signa conspexit, ad haec constitit,

    Caes. B. G. 2, 21:

    quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

    id. ib. 1, 47:

    ubi primum nostros equites conspexerunt,

    id. ib. 4, 12;

    2, 26: sidus in regione caeli, etc.,

    Plin. 2, 25, 23, § 94:

    qui lucus ex insulā conspiciebatur,

    Nep. Milt. 7, 3:

    conspici inter se,

    to be visible to one another, Liv. 37, 41, 4:

    cum inter se conspecti essent,

    id. 33, 6, 4:

    hunc simulac cupido conspexit lumine virgo,

    Cat. 64, 86:

    conspectis luminibus crebris,

    Liv. 31, 24, 7:

    locum insidiis conspeximus ipsi,

    Verg. A. 9, 237:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526:

    super tabernaculum... unde ab omnibus conspici posset, imago Solis fulgebat,

    Curt. 3, 3, 8:

    conspecto delatore ejus,

    Suet. Dom. 11:

    rugas in speculo,

    Ov. M. 15, 232:

    cornua in undā,

    id. ib. 1, 640:

    arcem,

    id. ib. 2, 794:

    scopulum,

    id. ib. 4, 731.—Of an inanimate subject:

    si illud signum (Jovis) solis ortum et forum curiamque conspiceret,

    Cic. Cat. 3, 8, 20.—With two accus., when an action, condition, etc., is the object:

    quam (matrem) paucis ante diebus laureatam in suā gratulatione conspexit, eandem, etc.... eundem (filium) spoliatum omni dignitate conspiciat,

    Cic. Mur. 41, 88:

    strata volgi pedibus detrita viarum Saxea,

    Lucr. 1, 315:

    superiora loca multitudine armatorum completa,

    Caes. B. G. 3, 3:

    quos laborantes,

    id. ib. 4, 26:

    aliquos ex nave egredientes,

    id. ib.:

    aliquem conspiciens ad se ferentem,

    Nep. Dat. 4, 5:

    naves suas oppletas serpentibus,

    id. Hann. 11, 6:

    (Hannibalem) humi jacentem,

    Liv. 21, 4, 7:

    adrasum quendam,

    Hor. Ep. 1, 7, 49; cf., pass.:

    quamvis non alius flectere equum sciens Aeque conspicitur,

    id. C. 3, 7, 26:

    cum interim Metellus, monte degrediens cum exercitu, conspicitur,

    Sall. J. 49, 5 dub.;

    v. conspicor: terribilior niger conspicitur (canis),

    Col. 7, 12, 4.—
    (γ).
    With acc. and inf.:

    corpus ut exanimum siquod procul ipse jacere Conspicias hominis,

    Lucr. 6, 706:

    qui nostros victores flumen transisse conspexerant,

    Caes. B. G. 2, 24:

    centum procurrere currus,

    Cato, 64, 389; Plin. 2, 9, 6, § 45.—
    B.
    Pregn., to look at with admiration or close attention, to gaze upon, observe, contemplate.
    (α).
    Act.:

    quid nunc supina sursum in caelum conspicis?

    Plaut. Cist. 2, 3, 78:

    orabat, ne se, quem paulo ante cum egregiā stirpe conspexissent, orbum liberis facerent,

    Liv. 1, 26, 9:

    Demetrium ut pacis auctorem cum ingenti favore conspiciebant,

    id. 39, 53, 2:

    quem cum omnes conspicerent propter novitatem ornatūs ignotamque formam,

    Nep. Dat. 3, 3:

    cum bene notum Porticus Agrippae te conspexerit,

    Hor. Ep. 1, 6, 26.—
    (β).
    Esp. pass.: conspici, to attract attention, to be conspicuous, noticed, observed, distinguished, admired:

    inania sunt ista... delectamenta paene puerorum, captare plausus, vehi per urbem, conspici velle,

    Cic. Pis. 25, 60: in gestu nec [p. 436] venustatem conspiciendam, nec turpitudinem esse, Auct. Her. 3, 15, 26:

    sic quisque hostem ferire, murum adscendere, conspici dum tale facinus faceret, properabat,

    Sall. C. 7, 6:

    supellex modica, non multa, ut in neutram partem conspici posset,

    Nep. Att. 13, 5:

    quid te ut regium juvenem conspici sinis?

    Liv. 1, 47, 5:

    maxime conspectus ipse est, curru equis albis juncto urbem invectus,

    id. 5, 23, 5:

    vestitus nihil inter aequales excellens, arma atque equi conspiciebantur,

    id. 21, 4, 8; 5, 52, 3; 39, 6, 9:

    quorum Conspicitur nitidis fundata pecunia villis,

    Hor. Ep. 1, 15, 46:

    tu formosissimus alto Conspiceris caelo ( = inter deos versaris),

    Ov. M. 4, 19:

    prima bonis animi conspicerere tui,

    id. Tr. 1, 6, 34; Vell. 2, 91, 4; Quint. 11, 3, 137.—Less freq. in an unfavorable sense, to be notorious, to be gazed at with dislike or contempt:

    carere me adspectu civium quam infestis oculis omnium conspici mallem,

    Cic. Cat. 1, 7, 17: ne quid faciat, quod conspici et derideri posset, Aug. ap. Suet. Claud. 4.—
    II.
    Trop., to perceive mentally, to understand, comprehend:

    satis in rem quae sint meam ego conspicio mihi,

    Plaut. Trin. 3, 2, 10:

    quantum ego nunc corde conspicio meo,

    id. Ps. 3, 1, 3; cf.:

    ut conspiciatis eum mentibus, quoniam oculis non potestis,

    Cic. Balb. 20, 47:

    nullus error talis in L. Aemilio Paulo conspectus est,

    Val. Max. 7, 5, 3.—Hence,
    A.
    conspĭcĭens, entis, P. a. (acc. to II. B.), having understanding, intelligent:

    ad quas (contumelias) despiciendas non sapiente opus est viro, sed tantum conspiciente,

    Sen. Const. 16, 3 Haase (al. consipiente). —
    B.
    conspectus, a, um, P. a.
    1.
    (Acc. to I. A. 1.) Visible:

    tumulus hosti conspectus,

    Liv. 22, 24, 5; cf. id. 10, 40, 8; 32, 5, 13:

    agmina inter se satis conspecta,

    id. 22, 4, 6. —
    2.
    (Acc. to I. B.) Striking, distinguished, remarkable, gazed at, = conspicuus (perh. not ante-Aug.):

    Pallas chlamyde et pictis conspectus in armis,

    Verg. A. 8, 588 (conspicuus, conspicabilis, Serv.); so,

    victor Tyrio in ostro,

    id. G. 3, 17; cf. Hor. A. P. 228:

    juventus,

    Ov. M. 12, 553:

    patris avique fama conspectum eum faciebat,

    Liv. 45, 7, 3:

    conspectus elatusque supra modum hominis privati,

    id. 4, 13, 3.— Comp., Ov. M. 4, 796; Liv. 2, 5, 5; Tac. H. 4, 11; Just. 11, 5; Juv. 8, 140 al.— Sup. and adv. apparently not in use.—
    C.
    conspĭcĭendus, a, um, P. a. (acc. to I. B.), worth seeing, worthy of attention, distinguished (perh. not ante-Aug.):

    insideat celeri conspiciendus equo,

    Tib. 1, 2, 70:

    Nemesis donis meis,

    id. 2, 3, 52:

    Hyas formā,

    Ov. F. 5, 170:

    mater formosa Inter Dictaeos greges,

    id. ib. 5, 118:

    eques,

    id. Tr. 2, 114:

    opus vel in hac magnificentiā urbis,

    Liv. 6, 4, 11; Val. Fl. 1, 261; Mart. 9, 50, 10.
    2.
    conspĭcĭo, ōnis, f. [1. conspicio], the survey taken by the augur in fixing the limits of the templum, Varr. L. L. 7, § 9 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > conspiciens

  • 20 conspicio

    1.
    con-spĭcĭo, spexi, spectum, 3, v. a. and n., to look at attentively, to get sight of, to descry, perceive, observe (class. in prose and poetry).
    I.
    Lit.
    A.
    In gen.
    (α).
    Absol.:

    inter eas regiones, quā oculi conspiciant,

    Varr. L. L. 7, § 9 Müll.:

    in tabernam,

    Petr. 140, 14.—
    (β).
    With acc.:

    me interrogas, Qui ipsus equidem nunc primum istanc tecum conspicio semul,

    Plaut. Am. 2, 2, 122:

    quae aedes... quas quotiensquomque conspicio, fleo,

    id. Capt. 1, 1, 29:

    si queat usquam Conspicere amissum fetum,

    Lucr. 2, 358: quandoque te in jure conspicio, Leg. Act. ap. Cic. Caecin. 19, 54, and id. Mur. 12, 26:

    ut procul novum vehiculum Argonautarum e monte conspexit,

    Cic. N. D. 2, 35, 89:

    quisque... quae prima signa conspexit, ad haec constitit,

    Caes. B. G. 2, 21:

    quos cum apud se in castris Ariovistus conspexisset,

    id. ib. 1, 47:

    ubi primum nostros equites conspexerunt,

    id. ib. 4, 12;

    2, 26: sidus in regione caeli, etc.,

    Plin. 2, 25, 23, § 94:

    qui lucus ex insulā conspiciebatur,

    Nep. Milt. 7, 3:

    conspici inter se,

    to be visible to one another, Liv. 37, 41, 4:

    cum inter se conspecti essent,

    id. 33, 6, 4:

    hunc simulac cupido conspexit lumine virgo,

    Cat. 64, 86:

    conspectis luminibus crebris,

    Liv. 31, 24, 7:

    locum insidiis conspeximus ipsi,

    Verg. A. 9, 237:

    quae mihi tunc primum, tunc est conspecta supremum,

    Ov. M. 12, 526:

    super tabernaculum... unde ab omnibus conspici posset, imago Solis fulgebat,

    Curt. 3, 3, 8:

    conspecto delatore ejus,

    Suet. Dom. 11:

    rugas in speculo,

    Ov. M. 15, 232:

    cornua in undā,

    id. ib. 1, 640:

    arcem,

    id. ib. 2, 794:

    scopulum,

    id. ib. 4, 731.—Of an inanimate subject:

    si illud signum (Jovis) solis ortum et forum curiamque conspiceret,

    Cic. Cat. 3, 8, 20.—With two accus., when an action, condition, etc., is the object:

    quam (matrem) paucis ante diebus laureatam in suā gratulatione conspexit, eandem, etc.... eundem (filium) spoliatum omni dignitate conspiciat,

    Cic. Mur. 41, 88:

    strata volgi pedibus detrita viarum Saxea,

    Lucr. 1, 315:

    superiora loca multitudine armatorum completa,

    Caes. B. G. 3, 3:

    quos laborantes,

    id. ib. 4, 26:

    aliquos ex nave egredientes,

    id. ib.:

    aliquem conspiciens ad se ferentem,

    Nep. Dat. 4, 5:

    naves suas oppletas serpentibus,

    id. Hann. 11, 6:

    (Hannibalem) humi jacentem,

    Liv. 21, 4, 7:

    adrasum quendam,

    Hor. Ep. 1, 7, 49; cf., pass.:

    quamvis non alius flectere equum sciens Aeque conspicitur,

    id. C. 3, 7, 26:

    cum interim Metellus, monte degrediens cum exercitu, conspicitur,

    Sall. J. 49, 5 dub.;

    v. conspicor: terribilior niger conspicitur (canis),

    Col. 7, 12, 4.—
    (γ).
    With acc. and inf.:

    corpus ut exanimum siquod procul ipse jacere Conspicias hominis,

    Lucr. 6, 706:

    qui nostros victores flumen transisse conspexerant,

    Caes. B. G. 2, 24:

    centum procurrere currus,

    Cato, 64, 389; Plin. 2, 9, 6, § 45.—
    B.
    Pregn., to look at with admiration or close attention, to gaze upon, observe, contemplate.
    (α).
    Act.:

    quid nunc supina sursum in caelum conspicis?

    Plaut. Cist. 2, 3, 78:

    orabat, ne se, quem paulo ante cum egregiā stirpe conspexissent, orbum liberis facerent,

    Liv. 1, 26, 9:

    Demetrium ut pacis auctorem cum ingenti favore conspiciebant,

    id. 39, 53, 2:

    quem cum omnes conspicerent propter novitatem ornatūs ignotamque formam,

    Nep. Dat. 3, 3:

    cum bene notum Porticus Agrippae te conspexerit,

    Hor. Ep. 1, 6, 26.—
    (β).
    Esp. pass.: conspici, to attract attention, to be conspicuous, noticed, observed, distinguished, admired:

    inania sunt ista... delectamenta paene puerorum, captare plausus, vehi per urbem, conspici velle,

    Cic. Pis. 25, 60: in gestu nec [p. 436] venustatem conspiciendam, nec turpitudinem esse, Auct. Her. 3, 15, 26:

    sic quisque hostem ferire, murum adscendere, conspici dum tale facinus faceret, properabat,

    Sall. C. 7, 6:

    supellex modica, non multa, ut in neutram partem conspici posset,

    Nep. Att. 13, 5:

    quid te ut regium juvenem conspici sinis?

    Liv. 1, 47, 5:

    maxime conspectus ipse est, curru equis albis juncto urbem invectus,

    id. 5, 23, 5:

    vestitus nihil inter aequales excellens, arma atque equi conspiciebantur,

    id. 21, 4, 8; 5, 52, 3; 39, 6, 9:

    quorum Conspicitur nitidis fundata pecunia villis,

    Hor. Ep. 1, 15, 46:

    tu formosissimus alto Conspiceris caelo ( = inter deos versaris),

    Ov. M. 4, 19:

    prima bonis animi conspicerere tui,

    id. Tr. 1, 6, 34; Vell. 2, 91, 4; Quint. 11, 3, 137.—Less freq. in an unfavorable sense, to be notorious, to be gazed at with dislike or contempt:

    carere me adspectu civium quam infestis oculis omnium conspici mallem,

    Cic. Cat. 1, 7, 17: ne quid faciat, quod conspici et derideri posset, Aug. ap. Suet. Claud. 4.—
    II.
    Trop., to perceive mentally, to understand, comprehend:

    satis in rem quae sint meam ego conspicio mihi,

    Plaut. Trin. 3, 2, 10:

    quantum ego nunc corde conspicio meo,

    id. Ps. 3, 1, 3; cf.:

    ut conspiciatis eum mentibus, quoniam oculis non potestis,

    Cic. Balb. 20, 47:

    nullus error talis in L. Aemilio Paulo conspectus est,

    Val. Max. 7, 5, 3.—Hence,
    A.
    conspĭcĭens, entis, P. a. (acc. to II. B.), having understanding, intelligent:

    ad quas (contumelias) despiciendas non sapiente opus est viro, sed tantum conspiciente,

    Sen. Const. 16, 3 Haase (al. consipiente). —
    B.
    conspectus, a, um, P. a.
    1.
    (Acc. to I. A. 1.) Visible:

    tumulus hosti conspectus,

    Liv. 22, 24, 5; cf. id. 10, 40, 8; 32, 5, 13:

    agmina inter se satis conspecta,

    id. 22, 4, 6. —
    2.
    (Acc. to I. B.) Striking, distinguished, remarkable, gazed at, = conspicuus (perh. not ante-Aug.):

    Pallas chlamyde et pictis conspectus in armis,

    Verg. A. 8, 588 (conspicuus, conspicabilis, Serv.); so,

    victor Tyrio in ostro,

    id. G. 3, 17; cf. Hor. A. P. 228:

    juventus,

    Ov. M. 12, 553:

    patris avique fama conspectum eum faciebat,

    Liv. 45, 7, 3:

    conspectus elatusque supra modum hominis privati,

    id. 4, 13, 3.— Comp., Ov. M. 4, 796; Liv. 2, 5, 5; Tac. H. 4, 11; Just. 11, 5; Juv. 8, 140 al.— Sup. and adv. apparently not in use.—
    C.
    conspĭcĭendus, a, um, P. a. (acc. to I. B.), worth seeing, worthy of attention, distinguished (perh. not ante-Aug.):

    insideat celeri conspiciendus equo,

    Tib. 1, 2, 70:

    Nemesis donis meis,

    id. 2, 3, 52:

    Hyas formā,

    Ov. F. 5, 170:

    mater formosa Inter Dictaeos greges,

    id. ib. 5, 118:

    eques,

    id. Tr. 2, 114:

    opus vel in hac magnificentiā urbis,

    Liv. 6, 4, 11; Val. Fl. 1, 261; Mart. 9, 50, 10.
    2.
    conspĭcĭo, ōnis, f. [1. conspicio], the survey taken by the augur in fixing the limits of the templum, Varr. L. L. 7, § 9 Müll.

    Lewis & Short latin dictionary > conspicio

См. также в других словарях:

  • Fort — Fort, adverb. so wohl des Ortes, als auch der Zeit. 1. Des Ortes. 1) Eigentlich. (a) Vorwärts. Immer weiter fort. Es will mit der Sache nicht fort, sie gehet nicht nach Wunsche. Es will mit ihm nicht fort, sagt man von einem Menschen, dessen… …   Grammatisch-kritisches Wörterbuch der Hochdeutschen Mundart

  • ASTRAEA — I. ASTRAEA Astraei, Arcadiae Regis (quidam scribunt Titani fratris Saturni) et Aurorae, sive, ut Hesiodus, et alii volunt, Iovis ac Themidis Caelô et Terrâ prognatae filia; ob aequitatem suam Iustitia dicta. Qoae aureô saeculô a caelis in terram… …   Hofmann J. Lexicon universale

  • avancer — Avancer, Celerare, Accelerare, Maturare. Avancer, Mettre plus avant, Protendere, Promouere. Avancer et haster un cheval, Citare equum. Avancer d aller aucun qui targe, Producere cunctantem, Commotum aliquem reddere. Je t avanceray d aller,… …   Thresor de la langue françoyse

  • courir — Courir, act. acut. Qu on dit aussi Courre, Tantost est simplement aller de course, Currere. Il a couru grand erre, Longum iter cursu per egit. Tantost aller sur une beste courant. Ainsi l on dit, Courir la Poste. Tantost poursuyvre à course de… …   Thresor de la langue françoyse

  • lance — Lance, f. penac. Est la piece des armes offensives que l homme d armes porte, laquelle est de bois en longueur de douze à quinze pieds, peu plus peu moins, grosse à l empoignure et au bas bout, et allant en amenuisant jusques au haut bout, qui… …   Thresor de la langue françoyse

  • sortir — Sortir, quasi Fortir, comme Super de {{t=g}}hupér,{{/t}} Foras ire, Procedere. Liu. lib. 23. Sortir, saillir hors, Exire, Procedere foras. In publicum procedere, Prodire. Et aussi Migrare ex quocunque loco. Comme à un qui est en un lieu ouvert,… …   Thresor de la langue françoyse

  • procurrent — (ˈ)prō+ adjective Etymology: Latin procurrent , procurrens, present participle of procurrere to run forward, jut out, from pro forward + currere to run more at pro , current of a fish s fin : marked by a progressively farther forward placement of …   Useful english dictionary

Поделиться ссылкой на выделенное

Прямая ссылка:
Нажмите правой клавишей мыши и выберите «Копировать ссылку»